Sốt phát ban ở trẻ có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng khi thấy con sốt cao rồi đột ngột nổi ban. Trong đa số trường hợp, sốt phát ban ở trẻ là bệnh lành tính, do virus gây ra và tự khỏi trong 5–7 ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, một số dấu hiệu đi kèm có thể cảnh báo biến chứng nghiêm trọng — và lúc đó, việc đưa trẻ đi khám kịp thời là rất quan trọng.
Nguyên nhân gây sốt phát ban ở trẻ
Sốt phát ban phần lớn do nhiễm virus, đặc biệt phổ biến ở trẻ dưới 2 tuổi. Các tác nhân thường gặp bao gồm:
– Virus Herpes 6 và 7: Gây bệnh “sốt phát ban cấp tính” (roseola infantum) — đặc trưng bởi sốt cao 3–5 ngày, sau đó sốt lui và ban đỏ xuất hiện.
– Virus sởi, rubella, enterovirus: Cũng có thể gây sốt kèm phát ban, nhưng thường đi kèm các triệu chứng hô hấp hoặc tiêu hóa rõ rệt hơn.
– Lây truyền qua đường hô hấp: Khi trẻ hít phải giọt bắn từ người bệnh khi ho, hắt hơi, hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng.
Đây là bệnh dễ lây trong giai đoạn sốt, nhưng thường không còn lây khi ban đã nổi.
Dấu hiệu nhận biết sốt phát ban
Triệu chứng điển hình thường diễn ra theo trình tự:
– Sốt cao đột ngột (38.5–40°C), kéo dài 3–5 ngày, đôi khi không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt.
– Phát ban đỏ nhạt, phẳng hoặc hơi nổi gờ, không ngứa, thường bắt đầu từ ngực/bụng rồi lan ra mặt, tay, chân. Ban mờ dần trong 1–2 ngày và không để lại sẹo.
– Triệu chứng kèm theo:
– Quấy khóc, mệt mỏi, ngủ kém
– Chán ăn, rối loạn tiêu hóa (đau bụng, tiêu chảy nhẹ)
– Đỏ mắt, chảy nước mũi nhẹ
– Hạch sau tai hoặc cổ có thể sưng nhẹ
Điều quan trọng là ban do virus lành tính thường không đau, không ngứa, không sưng nề, và xuất hiện sau khi sốt đã giảm.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?
Mặc dù đa số trường hợp tự khỏi, bạn cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:
– Sốt cao liên tục trên 39°C, không hạ sau 48–72 giờ, hoặc tái sốt sau khi đã hết.
– Trẻ lừ đừ, khó đánh thức, li bì hoặc hôn mê — dấu hiệu tổn thương thần kinh.
– Co giật (dù chỉ một lần), đặc biệt khi sốt cao.
– Khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực — cảnh báo viêm phổi hoặc suy hô hấp.
– Ban có dấu hiệu bất thường:
– Ban xuất huyết (ấn không mất màu, có chấm đỏ không biến mất) — nghi sốt xuất huyết.
– Ban có mụn nước, loét — nghi thủy đậu hoặc tay chân miệng.
– Ban kèm sưng đau, nóng đỏ tại da — có thể là nhiễm trùng da thứ phát.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều phụ huynh chủ quan vì “chỉ là sốt phát ban”, nhưng hóa ra trẻ bị viêm màng não do enterovirus hoặc sốt xuất huyết ở giai đoạn nguy hiểm. Vì vậy, quan sát kỹ và hành động sớm là chìa khóa.
Cách chăm sóc trẻ tại nhà an toàn và hiệu quả
Nếu trẻ tỉnh táo, ăn uống được và không có dấu hiệu cảnh báo, bạn có thể chăm sóc tại nhà như sau:
– Hạ sốt hợp lý: Dùng paracetamol theo cân nặng (không dùng aspirin), kết hợp chườm ấm (không chườm lạnh).
– Bù nước đầy đủ: Cho trẻ uống nhiều nước, oresol nếu có tiêu chảy hoặc nôn. Trẻ bú mẹ tiếp tục cho bú thường xuyên.
– Dinh dưỡng dễ tiêu: Cháo, súp, sữa, trái cây mềm — tránh thức ăn nhiều dầu mỡ hoặc khó tiêu.
– Vệ sinh da nhẹ nhàng: Có thể tắm nước ấm sạch, không cần kiêng gió hay kiêng nước. Một số gia đình dùng nước lá tía tô — nếu sạch và không gây kích ứng, điều này không hại, nhưng không thay thế điều trị y khoa.
– Cách ly hợp lý: Giữ trẻ ở nhà ít nhất đến khi hết sốt và ban đã mờ, tránh lây cho trẻ khác.
– Rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc, giữ nhà cửa thoáng mát, sạch sẽ.
Sốt phát ban do virus Herpes 6/7 thường lành tính và không để lại di chứng, nhưng không thể chẩn đoán chính xác chỉ qua ban đỏ. Nhiều bệnh nguy hiểm như sốt xuất huyết, sởi, viêm màng não cũng bắt đầu với sốt và phát ban tương tự.
Vì vậy, đừng vội kết luận “chỉ là sốt phát ban” nếu trẻ có biểu hiện bất thường. Hãy theo dõi sát, ghi lại diễn biến sốt và ban, và đưa đi khám khi nghi ngờ — vì can thiệp sớm có thể ngăn ngừa biến chứng nặng, thậm chí cứu sống trẻ.
