VA mũi là gì?
Chào bạn! Tôi hiểu nỗi lo của bạn – những triệu chứng như thở miệng, ngáy to hay nghẹt mũi kéo dài ở trẻ nhỏ rất thường gặp trong thực hành lâm sàng của tôi. Đa phần trường hợp liên quan đến VA mũi – một tổ chức miễn dịch quan trọng nhưng dễ bị “quên mặt” ở vùng mũi họng. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ ràng để bạn hiểu bản chất vấn đề và biết cách xử lý phù hợp.
VA mũi là gì và vai trò của nó trong cơ thể?
VA (Végétations Adénoides) – còn gọi là amidan vòm – là một khối tổ chức lympho nằm sâu trong vòm mũi họng, ngay phía sau khoang mũi và trên lưỡi gà. Bạn không thể nhìn thấy VA bằng mắt thường khi há miệng, vì nó ẩn khuất phía sau.
Ở trẻ nhỏ (đặc biệt từ 2–7 tuổi), VA phát triển mạnh như một “trạm gác” đầu tiên của hệ miễn dịch:
– Bắt giữ vi khuẩn, virus xâm nhập qua đường hô hấp trên.
– Sản xuất kháng thể (như IgA) để chống lại tác nhân gây bệnh.
Thông thường, VA sẽ teo dần khi trẻ bước vào tuổi dậy thì và gần như biến mất ở người trưởng thành. Tuy nhiên, chính vì hoạt động mạnh ở giai đoạn sớm đời, VA rất dễ bị kích thích, sưng viêm khi tiếp xúc thường xuyên với mầm bệnh – dẫn đến tình trạng viêm VA.
Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết viêm VA ở trẻ
Viêm VA xảy ra khi tổ chức này bị nhiễm trùng (do virus như rhinovirus, adenovirus; hoặc vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae) hoặc kích ứng do dị ứng, khiến nó sưng to, tiết dịch và cản trở đường thở.
Các triệu chứng điển hình bao gồm:
– Nghẹt mũi kéo dài, phải thở bằng miệng – đặc biệt rõ khi ngủ.
– Chảy nước mũi: ban đầu trong, sau đó đặc, vàng/xanh nếu bội nhiễm.
– Ho về đêm do dịch mũi chảy xuống họng (post-nasal drip).
– Sốt nhẹ đến vừa, mệt mỏi, biếng ăn, bỏ bú.
– Ngủ kém, ngáy to, có cơn ngưng thở ngắn – dấu hiệu cảnh báo tắc nghẽn đường thở nghiêm trọng.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bé gầy yếu, chậm tăng cân chỉ vì… không thở được khi ngủ, dẫn đến giấc ngủ không sâu, thiếu oxy mạn tính.
Biến chứng nguy hiểm nếu viêm VA không được xử lý kịp thời
Mặc dù viêm VA cấp tính thường lành tính, nhưng nếu tái phát nhiều lần hoặc chuyển sang mạn tính, có thể gây ra các biến chứng đáng lo ngại:
– Viêm tai giữa: do VA phì đại chèn ép vòi Eustachius → ứ dịch, đau tai, nghe kém.
– Viêm xoang, viêm phế quản: do dịch mủ từ mũi họng lan xuống.
– Hội chứng ngưng thở khi ngủ (OSA): ảnh hưởng phát triển trí tuệ và thể chất.
– Biến chứng toàn thân hiếm gặp nhưng nặng: như thấp tim, viêm cầu thận cấp – nếu nguyên nhân do liên cầu beta tan huyết nhóm A (cần xét nghiệm để xác định).
Khi nào cần đưa trẻ đi khám và điều trị thế nào?
✅ Viêm VA cấp tính do virus (chiếm đa số):
– Thường tự khỏi trong 3–7 ngày.
– Bạn nên:
– Vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý (xịt hoặc rửa mũi).
– Cho trẻ uống đủ nước, nghỉ ngơi.
– Hạn chế tự ý dùng kháng sinh – vì vô ích với virus!
⚠️ Cần đi khám ngay nếu trẻ có:
– Sốt cao > 39°C kéo dài > 3 ngày.
– Khó thở, tím tái, bú kém, li bì.
– Ngáy kèm ngưng thở khi ngủ (quan sát thấy ngực cố gắng hít nhưng không có luồng khí).
– Triệu chứng tái phát > 4–5 lần/năm hoặc kéo dài > 3 tháng.
💊 Điều trị theo chỉ định y khoa:
– Kháng sinh nếu nghi ngờ bội nhiễm vi khuẩn.
– Thuốc chống sung huyết, kháng histamine (dùng ngắn ngày, có kiểm soát).
– Nạo VA chỉ được cân nhắc khi:
• VA phì đại gây tắc nghẽn đường thở nặng.
• Gây biến chứng tái diễn (viêm tai giữa ≥ 3 lần/năm, ngưng thở khi ngủ).
• Ảnh hưởng rõ rệt đến sức khỏe tổng quát (sụt cân, chậm phát triển).
VA mũi là một phần tự nhiên của hệ miễn dịch trẻ nhỏ, không phải “cái gì cũng phải cắt”. Tuy nhiên, khi nó trở thành “gánh nặng” thay vì “lá chắn”, việc can thiệp là cần thiết. Quan trọng nhất là phân biệt giữa viêm VA thông thường và tình trạng đã gây biến chứng – điều này đòi hỏi đánh giá lâm sàng kỹ lưỡng, đôi khi cần nội soi mũi họng.
Nếu con bạn có biểu hiện thở miệng thường xuyên, ngủ ngáy kèm giật mình, hoặc nghẹt mũi dai dẳng, đừng chủ quan. Hãy đưa bé đến chuyên khoa Tai Mũi Họng để được chẩn đoán chính xác – vì giấc ngủ ngon và hơi thở thông thoáng chính là nền tảng cho sự phát triển toàn diện của trẻ.
