Bệnh sởi ở trẻ nhỏ – Ba mẹ chớ bỏ lỡ thời điểm vàng điều trị

Khi thời tiết chuyển mùa, không chỉ cảm cúm hay sốt siêu vi mà bệnh sởi cũng bắt đầu quay trở lại và gây ảnh hưởng nặng nề nếu không được phát hiện kịp thời. Đáng lo ngại hơn, bệnh sởi ở trẻ nhỏ dễ bị nhầm với các triệu chứng viêm đường hô hấp thông thường trong giai đoạn đầu. Điều này khiến không ít phụ huynh chủ quan, trì hoãn việc điều trị, từ đó tăng nguy cơ biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Vì vậy, việc hiểu đúng, đủ và kịp thời các thông tin y khoa về sởi là điều vô cùng cần thiết. Mời bố mẹ cùng TCI tham khảo bài viết để nhận diện và chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe cho con em mình một cách khoa học và chính xác.

1. Tổng quan về bệnh sởi

1.1. Bệnh sởi là gì?

Sởi là một dạng bệnh lây lan cấp tính do virus trong nhóm Paramyxoviridae xâm nhập và phát triển trong cơ thể. Virus sởi có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, đặc biệt trong môi trường đông người hoặc nơi có điều kiện vệ sinh kém. Trẻ nhỏ, nhất là những em chưa được tiêm phòng đầy đủ, là đối tượng dễ mắc bệnh và gặp nguy cơ biến chứng cao.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus sởi có thể gây ra các phản ứng viêm toàn thân và ảnh hưởng đến nhiều cơ quan như phổi, não, hệ miễn dịch. Đây là lý do vì sao bệnh không nên bị xem nhẹ, dù biểu hiện ban đầu có vẻ “giống cảm thông thường”.

1.2. Cơ chế lây truyền bệnh sởi ở trẻ nhỏ

Bệnh sởi lây lan chủ yếu qua các giọt bắn chứa virus khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngoài ra, virus cũng có thể tồn tại vài giờ trong không khí hoặc trên bề mặt, khiến nguy cơ tiếp xúc gián tiếp tăng cao.

Virus sởi thường lây qua một số hình thức điển hình như sau:

– Trẻ ở gần người đang nhiễm sởi có nguy cơ cao bị lây nhiễm.
– Sử dụng chung đồ chơi, khăn, cốc… với người nhiễm bệnh.
– Lây nhiễm qua các giọt bắn trong môi trường kín như lớp học, phòng khám, nhà trẻ.

Với khả năng lây lan rất mạnh, chỉ cần một trường hợp sởi xuất hiện trong cộng đồng trẻ chưa tiêm vaccine là có thể dẫn đến dịch bùng phát.

2. Nhận diện sớm triệu chứng sởi ở trẻ

Việc nhận biết sớm bệnh sởi là yếu tố quan trọng giúp ba mẹ kịp thời đưa trẻ đi khám, điều trị đúng phác đồ và tránh biến chứng.

2.1. Các triệu chứng điển hình của bệnh sởi ở trẻ nhỏ

Bệnh sởi thường tiến triển qua 3 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có đặc điểm nhận biết riêng. Trong quá trình theo dõi trẻ, cha mẹ cần lưu ý các biểu hiện dưới đây:

– Giai đoạn ủ bệnh (7 – 14 ngày): Trẻ hoàn toàn không có triệu chứng rõ ràng, nhưng virus đang nhân lên âm thầm trong cơ thể.

– Giai đoạn khởi phát: Thời kỳ khởi đầu thường kéo dài từ 4 đến 5 ngày với các biểu hiện ban đầu:
+ Sốt cao liên tục, có thể trên 39 độ C.
+ Xuất hiện các triệu chứng giống cúm như ho không đờm, chảy mũi và mắt đỏ do kết mạc bị viêm.
+ Trẻ có thể bị đỏ mắt, rỉ nước mắt liên tục và nhạy cảm với ánh sáng mạnh.
+ Xuất hiện các đốm Koplik nhỏ màu trắng xanh, có viền đỏ ở niêm mạc má (dấu hiệu đặc trưng của sởi).

– Giai đoạn phát ban: Ban đỏ thường xuất hiện trong khoảng 3 đến 5 ngày sau các triệu chứng đầu tiên

+ Ban dạng dát sần đỏ bắt đầu từ sau tai, lan dần ra mặt, thân mình rồi xuống tay chân.
+ Sau vài ngày, ban bay theo thứ tự mọc.
+ Kèm theo mệt mỏi, chán ăn, tiêu chảy nhẹ.

2.2. Các biểu hiện nghi ngờ biến chứng nặng

Không phải trường hợp sởi nào cũng diễn tiến nhẹ. Trong một số trường hợp, trẻ có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, cần được can thiệp y tế ngay lập tức nếu có các biểu hiện:

– Trẻ sốt cao kéo dài không giảm dù đã dùng hạ sốt.
– Biểu hiện rối loạn hô hấp như thở gấp, khó thở hoặc lõm ngực khi hít vào.
– Lơ mơ, li bì, co giật.
– Đi ngoài nhiều lần, nôn ói kéo dài.
– Ban không biến mất sau vài ngày hoặc xuất huyết dưới da.

3. Biến chứng thường gặp nếu không điều trị sởi đúng cách

Khi không được điều trị sớm và đúng cách, bệnh sởi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ nhỏ có hệ miễn dịch yếu hoặc đang suy dinh dưỡng.

Dưới đây là những biến chứng thường gặp có thể xảy ra nếu bệnh không được kiểm soát đúng cách:

– Viêm phổi là biến chứng nghiêm trọng, và thường là lý do chính dẫn đến tử vong ở trẻ mắc sởi.
– Viêm não: Có thể xuất hiện sau 5 – 10 ngày phát ban hoặc muộn hơn. Tình trạng này có thể gây tử vong cao và nếu qua khỏi cũng dễ để lại tổn thương não lâu dài.
– Tiêu chảy cấp, viêm tai giữa: Làm trẻ mất nước nhanh và nhiễm khuẩn nặng.
– Suy giảm miễn dịch tạm thời: Khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác trong nhiều tuần sau khỏi sởi.

Việc chủ động theo dõi triệu chứng và đưa trẻ đi khám ngay khi có dấu hiệu bất thường là cách tốt nhất để ngăn ngừa biến chứng.

4. Hướng dẫn chăm sóc và điều trị khi trẻ mắc sởi

4.1. Điều trị bệnh sởi ở trẻ nhỏ tại nhà cần lưu ý gì?

Với các trường hợp bệnh nhẹ, không biến chứng, trẻ có thể được theo dõi và chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Một số lưu ý quan trọng gồm:

– Cho trẻ nghỉ ngơi hoàn toàn, tránh tiếp xúc người lạ.
– Giữ phòng thông thoáng, không quá kín gió nhưng cũng tránh gió lùa.
– Sử dụng nước muối sinh lý để làm sạch vùng mắt, mũi và miệng cho trẻ mỗi ngày.
– Cho trẻ ăn thức ăn dễ tiêu, uống đủ nước hoặc dung dịch oresol nếu có dấu hiệu mất nước.

Ngoài ra, tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh hoặc các loại thuốc không kê đơn nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ.

4.2. Đưa trẻ thăm khám kịp thời

Không phải trường hợp sởi nào cũng có thể chăm sóc tại nhà. Trẻ bị sởi cần được đưa đi khám sớm khi:

– Có dấu hiệu suy hô hấp, thở rít, tím tái.
– Bỏ bú, bỏ ăn, li bì hoặc co giật.
– Ban nổi bất thường hoặc có dấu hiệu xuất huyết.
– Sốt kéo dài, thân nhiệt trẻ không hạ sau hơn 3 ngày, dù đã chăm sóc và dùng thuốc hạ sốt theo hướng dẫn.

Việc thăm khám tại cơ sở y tế uy tín không chỉ giúp xác định rõ mức độ bệnh mà còn hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm.

5. Phòng ngừa bệnh sởi ở trẻ bằng cách nào?

5.1. Tiêm vaccine đúng lịch – biện pháp phòng ngừa chủ động hiệu quả nhất

Tiêm vaccine phòng sởi là biện pháp hiệu quả và an toàn nhất hiện nay, giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Theo khuyến cáo từ Bộ Y tế Việt Nam, lịch tiêm phòng sởi cho trẻ như sau:

– Mũi tiêm đầu tiên nên thực hiện khi trẻ đủ 9 tháng.
– Mũi tiêm nhắc lại vào lúc trẻ bước sang tháng thứ 18.

Một số loại vaccine kết hợp (như sởi – quai bị – rubella) cũng có thể được sử dụng theo lịch tiêm phù hợp.

5.2. Các biện pháp khác

Ngoài tiêm vaccine, phụ huynh nên kết hợp thêm các biện pháp sau để phòng tránh lây lan:

– Không đưa trẻ đến các khu vực đông người khi đang có dịch bùng phát.
– Cả người lớn và trẻ nhỏ cần rửa tay sạch sẽ, thường xuyên để hạn chế lây lan virus.
– Tăng cường dinh dưỡng và theo dõi sức khỏe định kỳ.

Bệnh sởi ở trẻ nhỏ không chỉ là một bệnh truyền nhiễm phổ biến mà trong tình huống bệnh không được theo dõi sát và điều trị sớm, trẻ có thể gặp các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng lâu dài.. Dù đã có vaccine phòng ngừa hiệu quả, nhưng thực tế cho thấy không ít trẻ vẫn mắc bệnh do chưa tiêm đủ liều hoặc chưa đến tuổi tiêm. Do đó, ba mẹ cần đặc biệt lưu tâm đến các dấu hiệu sớm, chủ động đưa trẻ đi khám ngay khi cần thiết và đảm bảo lịch tiêm chủng được thực hiện đúng hạn. Hãy bảo vệ sức khỏe của con trẻ bằng kiến thức y khoa đúng đắn và hành động kịp thời.