Tác dụng phụ của thuốc Glucophage XR 750mg

Đây là lo lắng rất phổ biến mà tôi thường xuyên gặp ở phòng khám. Là một bác sĩ chuyên khoa nội tiết, tôi hiểu rõ rằng việc bắt đầu dùng thuốc hạ đường huyết – dù cần thiết đến đâu – cũng dễ khiến người bệnh hoang mang nếu không được giải thích cặn kẽ về các tác dụng phụ có thể xảy ra. Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ tác dụng phụ của thuốc Glucophage XR 750mg, phân biệt giữa phản ứng thông thường và dấu hiệu nguy hiểm cần can thiệp y tế ngay.

Glucophage XR 750mg là thuốc gì?

Glucophage XR 750mg là dạng viên phóng thích kéo dài (XR = Extended Release) của hoạt chất Metformin hydrochloride, thuộc nhóm thuốc biguanid – một trong những lựa chọn đầu tay trong điều trị đái tháo đường type 2. Khác với dạng thường (immediate release), dạng XR giải phóng dược chất từ từ trong ruột, giúp giảm kích ứng dạ dày và cải thiện khả năng dung nạp ở nhiều bệnh nhân.

Tôi thường ưu tiên kê Glucophage XR cho những người có tiền sử rối loạn tiêu hóa khi dùng Metformin thông thường, hoặc cần duy trì liều cao nhưng muốn hạn chế tác dụng phụ ban đầu.

Thành phần thuốc Glucophage XR 750mg

Mỗi viên Glucophage XR 750mg chứa:

– Hoạt chất chính: Metformin hydrochloride 750 mg
– Tá dược: Hypromellose, magnesium stearate, polyethylene glycol, titanium dioxide và các chất tạo màng phóng thích kéo dài khác.

Lưu ý quan trọng: Viên thuốc không chứa lactose, phù hợp với người không dung nạp lactose – một điểm cộng so với một số chế phẩm Metformin khác trên thị trường.

Công dụng của thuốc Glucophage XR 750mg

1. Chỉ định

Glucophage XR 750mg được chỉ định để kiểm soát đường huyết ở người trưởng thành mắc đái tháo đường type 2, đặc biệt trong các trường hợp:

– Chế độ ăn và vận động chưa đủ để đạt mục tiêu HbA1c
– Bệnh nhân thừa cân hoặc béo phì (do Metformin không gây tăng cân)
– Dùng đơn trị liệu hoặc phối hợp với các thuốc hạ đường huyết khác (như sulfonylurea, SGLT2 inhibitor, insulin…)

Trong thực hành lâm sàng, tôi thường bắt đầu Metformin ngay sau chẩn đoán tiểu đường type 2, trừ khi có chống chỉ định – vì đây là thuốc có bằng chứng mạnh nhất về hiệu quả lâu dài và an toàn tim mạch.

2. Dược lực học

Metformin hoạt động qua ba cơ chế chính:

– Ức chế tân tạo glucose ở gan: Giảm lượng đường được gan sản xuất vào ban đêm và lúc đói.
– Tăng độ nhạy insulin ngoại vi: Giúp cơ và mô mỡ hấp thu glucose hiệu quả hơn, ngay cả khi nồng độ insulin bình thường.
– Làm chậm hấp thu glucose ở ruột non: Góp phần làm giảm đỉnh đường huyết sau ăn.

Điều đáng nói là Metformin không kích thích tụy tiết insulin, do đó ít gây hạ đường huyết khi dùng đơn độc – một ưu điểm lớn so với nhiều thuốc tiểu đường khác.

3. Dược động học

– Hấp thu: Sau uống, Metformin được hấp thu chủ yếu ở ruột non. Dạng XR hấp thu chậm hơn, đỉnh nồng độ trong máu đạt sau 7 giờ (so với 2–3 giờ ở dạng thường).
– Phân bố: Không gắn kết protein huyết tương, không chuyển hóa ở gan.
– Thải trừ: Thải nguyên dạng qua thận (>90% trong vòng 24 giờ).
– Nửa đời: Khoảng 6,2 giờ ở người chức năng thận bình thường.

Chính vì thải trừ qua thận, suy thận là yếu tố then chốt quyết định việc có nên dùng hay ngừng Glucophage XR hay không – tôi sẽ đề cập kỹ hơn ở phần “Lưu ý/Thận trọng”.

Liều lượng và cách dùng Glucophage XR 750mg

1. Cách dùng

– Uống nguyên viên, không nhai, bẻ, nghiền – vì sẽ phá vỡ lớp phóng thích kéo dài, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ tiêu hóa và mất hiệu quả điều trị.
– Uống trong hoặc ngay sau bữa ăn tối – thời điểm này giúp giảm kích ứng dạ dày và ổn định đường huyết sáng hôm sau.
– Uống đủ nước suốt ngày để hỗ trợ đào thải thuốc qua thận.

Tôi luôn dặn bệnh nhân: “Nếu nuốt khó, hãy uống với nhiều nước, nhưng tuyệt đối đừng cố bẻ viên ra – điều đó có thể khiến bạn phải đổi sang thuốc khác đắt hơn hoặc kém hiệu quả hơn.”

2. Liều dùng

– Liều khởi đầu: Thường là 500mg hoặc 750mg mỗi ngày một lần, vào buổi tối.
– Liều duy trì: Có thể tăng dần mỗi 1–2 tuần, tùy đáp ứng và dung nạp, lên đến tối đa 2000mg/ngày (tương đương 2 viên Glucophage XR 750mg + 1 viên 500mg, hoặc 3 viên 750mg nếu dùng chế phẩm kết hợp).
– Liều tối ưu: Phần lớn bệnh nhân đạt hiệu quả tốt ở liều 1500–2000mg/ngày.

Quan trọng: Tăng liều từ từ là chìa khóa để giảm tác dụng phụ tiêu hóa – một nguyên tắc tôi áp dụng cho gần như mọi bệnh nhân mới bắt đầu Metformin.

3. Quá liều

Quá liều Metformin hiếm gặp nhưng có thể dẫn đến nhiễm toan lactic – một tình trạng cấp cứu đe dọa tính mạng. Triệu chứng bao gồm:

– Thở nhanh, khó thở
– Đau cơ dữ dội
– Buồn nôn, nôn, đau bụng
– Mệt lả, lú lẫn, mạch chậm

Nếu nghi ngờ quá liều, ngừng thuốc ngay và đến cơ sở y tế khẩn cấp. Thẩm phân máu là phương pháp điều trị hiệu quả nhất để loại bỏ Metformin và lactate khỏi cơ thể.

4. Quên liều

– Nếu quên liều, uống ngay khi nhớ ra, miễn là chưa gần giờ liều kế tiếp.
– Nếu đã gần liều sau, bỏ qua liều đã quên, không uống bù gấp đôi.
– Không nên tự ý điều chỉnh liều để “bù” cho ngày quên – điều này dễ gây rối loạn đường huyết.

Lưu ý/Thận trọng khi sử dụng Glucophage XR 750mg

1. Chống chỉ định

Glucophage XR 750mg tuyệt đối không dùng trong các trường hợp:

– Suy thận nặng: eGFR < 30 mL/phút/1.73m²
– Nhiễm toan chuyển hóa cấp tính (kể cả nhiễm toan ceton do tiểu đường)
– Sốc tim, suy tim mất bù, suy hô hấp nặng
– Nghiện rượu cấp hoặc mạn tính
– Dị ứng với Metformin hoặc bất kỳ thành phần nào của thuốc

2. Thận trọng khi sử dụng

– Theo dõi chức năng thận định kỳ: Trước khi bắt đầu điều trị và ít nhất mỗi 3–6 tháng sau đó. Với người >65 tuổi hoặc có nguy cơ suy thận, cần xét nghiệm thường xuyên hơn.
– Tạm ngừng thuốc trước thủ thuật có dùng thuốc cản quang iod: Vì nguy cơ tổn thương thận cấp → tăng nguy cơ nhiễm toan lactic. Thông thường, ngừng 48 giờ trước và chỉ dùng lại khi chức năng thận ổn định.
– Tránh uống rượu: Rượu làm tăng nguy cơ nhiễm toan lactic và hạ đường huyết.
– Cảnh giác với mất nước: Tiêu chảy, nôn ói, sốt cao… có thể làm suy giảm tưới máu thận → tích lũy Metformin.

Trong hơn 15 năm hành nghề, tôi từng gặp vài ca nhiễm toan lactic do bệnh nhân vừa uống rượu vừa dùng Metformin – dù hiếm, nhưng hậu quả rất nghiêm trọng.

3. Khả năng vận hành máy móc và điều khiển xe

Metformin không ảnh hưởng đến khả năng lái xe hay vận hành máy móc khi dùng đơn độc, vì không gây hạ đường huyết. Tuy nhiên, nếu bạn đang dùng kết hợp với sulfonylurea hoặc insulin, cần cảnh giác với hạ đường huyết – có thể gây chóng mặt, lú lẫn, mất tập trung.

4. Giai đoạn đang mang thai và cho con bú

– Mang thai: Metformin không được khuyến cáo trong thai kỳ. Mặc dù một số nghiên cứu cho thấy an toàn tương đối, nhưng insulin vẫn là lựa chọn tiêu chuẩn để kiểm soát đường huyết ở phụ nữ mang thai.
– Cho con bú: Metformin bài tiết qua sữa mẹ với nồng độ thấp. Hiện chưa ghi nhận tác hại rõ rệt, nhưng nên cân nhắc lợi ích/nguy cơ. Nếu cần dùng, theo dõi trẻ sơ sinh về dấu hiệu hạ đường huyết hoặc rối loạn tiêu hóa.

Tác dụng phụ của Glucophage XR 750mg

Đây là phần bạn quan tâm nhất – và cũng là lý do tôi viết bài này.

Hầu hết tác dụng phụ của Glucophage XR 750mg xuất hiện trong vài ngày đầu dùng thuốc và giảm dần sau 1–2 tuần khi cơ thể thích nghi. Dạng XR giúp giảm đáng kể các phản ứng này so với dạng thường.

Các tác dụng phụ thường gặp (theo tần suất):

– Rất thường gặp (≥1/10):
• Buồn nôn, nôn
• Tiêu chảy
• Đau bụng, đầy hơi
• Chán ăn

– Thường gặp (≥1/100 – <1/10):
• Rối loạn vị giác – đặc biệt là vị kim loại trong miệng (nhiều bệnh nhân mô tả như “ngậm đồng xu”)

– Hiếm gặp (<1/1000):
• Phát ban da, ngứa
• Giảm nồng độ vitamin B12 kéo dài → thiếu máu hồng cầu to (triệu chứng: mệt mỏi, tê bì tay chân, trí nhớ giảm)

– Rất hiếm nhưng nghiêm trọng:
• Nhiễm toan lactic – tỷ lệ khoảng 3 ca/100.000 người/năm, nhưng tử vong lên đến 50% nếu không phát hiện kịp thời.

Làm sao phân biệt tác dụng phụ thông thường và nguy hiểm?

– Thông thường: Chỉ xuất hiện sau ăn, giảm khi uống thuốc cùng bữa, không kèm sốt, không suy kiệt.
– Nguy hiểm: Xuất hiện đột ngột, không liên quan bữa ăn, kèm thở nhanh, đau cơ, mệt lả, mạch yếu → đi khám ngay.

Cách xử lý tác dụng phụ nhẹ:

– Uống thuốc sau bữa ăn tối
– Bắt đầu liều thấp (500mg/ngày), tăng từ từ
– Chia nhỏ bữa ăn, tránh đồ béo, cay
– Bổ sung men vi sinh nếu tiêu chảy kéo dài
– Xét nghiệm vitamin B12 định kỳ nếu dùng >2 năm

Tương tác thuốc Glucophage XR 750mg

Metformin có thể tương tác với nhiều thuốc, làm tăng nguy cơ tác dụng phụ hoặc giảm hiệu quả:

– Thuốc cản quang iod: Tăng nguy cơ suy thận cấp → nhiễm toan lactic
– Corticosteroid, thuốc lợi tiểu quai (furosemide): Có thể làm tăng đường huyết, giảm hiệu quả của Metformin
– Thuốc ức chế carbonic anhydrase (topiramate, acetazolamide): Tăng nguy cơ nhiễm toan lactic
– Rượu: Tăng nguy cơ nhiễm toan lactic và hạ đường huyết
– Cimetidine: Làm giảm thải trừ Metformin qua thận → tăng nồng độ thuốc trong máu

Luôn thông báo cho bác sĩ tất cả các thuốc bạn đang dùng, kể cả thực phẩm chức năng hoặc thảo dược.

Bảo quản Glucophage XR 750mg

– Nhiệt độ dưới 30°C, nơi khô ráo, tránh ánh sáng trực tiếp
– Không bảo quản trong tủ lạnh
– Để xa tầm tay trẻ em
– Không dùng thuốc quá hạn hoặc có dấu hiệu đổi màu, mốc, vỡ viên

Glucophage XR 750mg giá bao nhiêu tiền?

Giá thuốc có thể dao động tùy nhà thuốc và khu vực, nhưng tại thời điểm hiện tại (2025), Glucophage XR 750mg (hộp 60 viên) thường có giá dao động trong khoảng 350.000 – 450.000 VNĐ. Đây là thuốc gốc, nên chi phí điều trị hàng tháng khá hợp lý so với nhiều thuốc tiểu đường thế hệ mới.

Lưu ý: Không nên mua thuốc giá rẻ bất thường trên mạng – nguy cơ hàng giả, hàng kém chất lượng rất cao, đặc biệt với thuốc điều trị mạn tính như tiểu đường.

Trả lời các câu hỏi liên quan

Glucophage 750mg giá bao nhiêu?
→ Giá tham khảo: 350.000 – 450.000 VNĐ/hộp 60 viên (dạng XR). Dạng thường (không XR) có thể rẻ hơn chút, nhưng ít được dùng do tác dụng phụ tiêu hóa cao hơn.

Glucophage XR 750mg uống như thế nào?
→ Uống nguyên viên, không bẻ/nhai, vào buổi tối trong hoặc ngay sau bữa ăn. Bắt đầu liều thấp, tăng dần theo hướng dẫn bác sĩ.

Tác dụng phụ của thuốc Glucophage 750mg?
→ Chủ yếu là rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, tiêu chảy), vị kim loại trong miệng. Hiếm gặp nhưng nghiêm trọng: nhiễm toan lactic, thiếu vitamin B12.

Tác dụng phụ của thuốc Glucophage 500mg?
→ Tương tự Glucophage 750mg, nhưng liều thấp hơn nên tác dụng phụ thường nhẹ hơn. Dạng 500mg thường dùng để khởi đầu điều trị.

Glucophage XR 750mg là thuốc gì?
→ Là thuốc chứa Metformin phóng thích kéo dài, dùng để điều trị đái tháo đường type 2 ở người lớn.

Tác dụng phụ của Metformin?
→ Metformin là hoạt chất trong Glucophage. Tác dụng phụ giống hệt: tiêu hóa, vị kim loại, thiếu B12, và rất hiếm là nhiễm toan lactic.

Thuốc tiểu đường Glucophage?
→ Glucophage là tên thương mại của Metformin – thuốc đầu tay trong điều trị tiểu đường type 2, không gây hạ đường huyết đơn độc, không tăng cân, và có lợi ích tim mạch.

Tác dụng phụ của thuốc Glucophage XR 750mg phần lớn là nhẹ và tạm thời, hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu bạn tuân thủ đúng cách dùng và theo dõi sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, đừng chủ quan với các dấu hiệu của nhiễm toan lactic – dù hiếm, nhưng có thể đe dọa tính mạng nếu bỏ qua.

Nếu bạn đang lo lắng về các triệu chứng sau khi bắt đầu dùng thuốc, hãy trao đổi ngay với bác sĩ điều trị thay vì tự ý ngưng thuốc. Việc kiểm soát tốt đường huyết sẽ giúp bạn tránh được các biến chứng nghiêm trọng như suy thận, mù lòa, đoạn chi hay nhồi máu cơ tim – những hậu quả thực sự đáng sợ hơn nhiều so với tác dụng phụ ban đầu của Metformin.

Hãy dùng thuốc đúng – dùng đủ – và dùng đủ lâu. Đó là cách tốt nhất để sống khỏe cùng bệnh tiểu đường.