Các loại thuốc giãn cơ thường dùng và khi nào nên dùng?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ. Đúng như bạn lo lắng, thuốc giãn cơ là một nhóm thuốc hỗ trợ hiệu quả trong các tình huống co thắt hoặc co cứng cơ, nhưng không phải lúc nào cũng nên dùng, và cách dùng sai có thể gây hại nhiều hơn lợi. Tôi sẽ giải thích rõ để bạn hiểu khi nào cần dùng, dùng loại nào và lưu ý gì để an toàn.

Phân loại thuốc giãn cơ: Hai nhóm chính khác nhau về mục đích và cơ chế

Trong lâm sàng, thuốc giãn cơ được chia thành hai nhóm lớn, mỗi nhóm phục vụ một mục tiêu điều trị khác nhau:

– Thuốc chống co thắt cơ (antispasmodics): Dùng cho các cơn co thắt cơ cấp tính, thường do chấn thương, tư thế sai hoặc căng cơ – ví dụ như đau vai gáy sau khi ngủ sai tư thế, đau lưng sau khi bê vác nặng.
– Thuốc điều trị co cứng cơ (antispastics): Dành cho các trường hợp co cứng cơ mạn tính, thường liên quan đến tổn thương hệ thần kinh trung ương như bại não, đa xơ cứng, chấn thương tủy sống.

Thuốc chống co thắt cơ – dùng ngắn hạn cho tình trạng cấp tính

Nhóm này tác động chủ yếu lên hệ thần kinh trung ương để làm dịu phản xạ co cơ quá mức. Chúng chỉ nên dùng trong 2–3 tuần, vì nguy cơ phụ thuộc, buồn ngủ, suy giảm nhận thức khá cao nếu dùng kéo dài.

Một số thuốc thường gặp:

– Cyclobenzaprine (Flexeril): Rất phổ biến trong điều trị đau lưng cấp, đau vai gáy. Hiệu quả tốt trong 3–5 ngày đầu, nhưng có thể gây buồn ngủ rõ rệt.
– Tolperisone (Mydocalm) và Eperisone (Myonal): Ít gây buồn ngủ hơn, thường được ưu tiên ở người trẻ hoặc người cần làm việc trí óc.
– Metaxalone (Skelaxin): Dùng cho các cơn đau cơ xương khớp cấp, ít ảnh hưởng đến tâm thần hơn so với benzodiazepine.
– Carisoprodol (Soma): Tác dụng nhanh nhưng nguy cơ lệ thuộc cao, hiện nay ít được khuyến cáo ở nhiều nước.
– Diazepam (Valium): Là benzodiazepine, có tác dụng giãn cơ nhưng chủ yếu dùng trong lo âu hoặc co giật, không phải lựa chọn đầu tay cho đau cơ đơn thuần.
– Mephenesin: Một thuốc cũ, ít dùng ở phương Tây nhưng vẫn thấy trong một số đơn thuốc tại châu Á, đặc biệt cho đau lưng do co thắt cơ.

Thuốc điều trị co cứng cơ – dành cho bệnh lý thần kinh mạn tính

Nhóm này không dùng cho đau cơ thông thường, mà chỉ dành cho những người có tổn thương thần kinh rõ ràng dẫn đến co cứng cơ kéo dài, ảnh hưởng vận động.

– Baclofen (Lioresal): Tác động lên tủy sống, giúp giảm trương lực cơ. Có thể dùng đường uống hoặc bơm tủy sống trong trường hợp nặng.
– Tizanidine (Zanaflex): Giảm co cứng qua thụ thể alpha-2 ở não, thường gây buồn ngủ nhưng ít gây yếu cơ như baclofen.
– Dantrolene (Dantrium): Hoạt động trực tiếp trên cơ vân, ức chế giải phóng canxi trong tế bào cơ – dùng khi các thuốc khác không hiệu quả, nhưng có nguy cơ độc gan.

Lựa chọn thuốc theo vị trí đau – không phải “thuốc nào cũng dùng được ở đâu”

– Đau vai gáy: Tolperisone hoặc Eperisone thường được ưu tiên vì ít gây buồn ngủ và hiệu quả với cơ vùng cổ.
– Đau lưng cấp: Cyclobenzaprine hoặc Metaxalone là lựa chọn phổ biến, kết hợp với nghỉ ngơi và vật lý trị liệu.
– Đau bắp chân: Nếu do chuột rút hoặc co thắt cơ đơn thuần, thuốc giãn cơ không phải giải pháp đầu tay – cần xem lại điện giải, tuần hoàn hoặc tư thế vận động. Chỉ dùng thuốc nếu có co thắt cơ rõ ràng và do bác sĩ chỉ định.

Lưu ý quan trọng khi dùng thuốc giãn cơ

– Không tự ý mua và dùng: Đây là thuốc kê đơn, vì có thể tương tác với thuốc khác (như thuốc an thần, giảm đau opioid) và làm tăng nguy cơ té ngã, tai nạn.
– Không dùng quá 2–3 tuần: Dùng dài ngày không chỉ làm giảm hiệu quả mà còn tăng nguy cơ phụ thuộc, suy giảm trí nhớ, rối loạn giấc ngủ.
– Tác dụng phụ thường gặp: Buồn ngủ (rất phổ biến), khô miệng, chóng mặt, mệt mỏi. Người lái xe hoặc vận hành máy móc cần đặc biệt thận trọng.
– Kết hợp với điều trị không dùng thuốc: Chườm ấm, kéo giãn nhẹ, vật lý trị liệu, tập tăng cường cơ – đây mới là nền tảng giúp ngăn tái phát, chứ không phải chỉ dựa vào thuốc.

Thuốc giãn cơ có thể giúp bạn giảm đau nhanh trong vài ngày đầu của cơn co thắt cơ cấp tính, nhưng không phải “thần dược” và càng không nên dùng như biện pháp lâu dài. Trong phòng khám, tôi thường khuyên bệnh nhân: “Thuốc chỉ hỗ trợ – còn phục hồi thực sự đến từ vận động đúng, nghỉ ngơi hợp lý và điều chỉnh thói quen sinh hoạt.” Nếu cơn đau kéo dài quá 2 tuần, tái phát nhiều lần hoặc kèm tê yếu, bạn nên đi khám chuyên sâu để loại trừ nguyên nhân thần kinh hoặc cơ xương khớp nghiêm trọng hơn.