Trời lạnh khiến người già dễ mắc bệnh nguy hiểm – nguyên nhân và cách phòng tránh?
Chào bạn,
Đúng như bạn lo lắng, thời tiết chuyển lạnh – đặc biệt là khi nhiệt độ giảm sâu – thực sự là “kẻ thù thầm lặng” với người cao tuổi. Không chỉ gây mệt mỏi, ho, sốt thông thường, mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nặng như viêm phổi, suy hô hấp, đột quỵ hoặc thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích rõ vì sao người già lại dễ tổn thương trong mùa lạnh, những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần lưu ý, và cách phòng bệnh hiệu quả từ góc nhìn lâm sàng.
Nguyên nhân khiến người già dễ nguy kịch khi trời lạnh
– Sức đề kháng suy giảm: Hệ miễn dịch của người cao tuổi đã suy yếu theo tuổi, khiến cơ thể khó chống lại vi khuẩn, virus – đặc biệt là các tác nhân gây viêm phổi, cúm.
– Khả năng điều hòa thân nhiệt kém: Người già ít cảm nhận rõ lạnh – nóng, dễ bị hạ thân nhiệt mà không biết.
– Bệnh nền phổ biến: Tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), di chứng đột quỵ… đều dễ bùng phát khi thời tiết thay đổi đột ngột.
– Phản xạ ho và khạc đờm suy giảm: Niêm mạc đường thở khô, đờm đặc, ứ đọng – tạo điều kiện cho nhiễm trùng lan rộng.
– Tai nạn sinh hoạt: Trượt ngã khi tắm muộn, sưởi than trong phòng kín gây ngộ độc CO… là những tình huống tôi gặp khá thường xuyên trong mùa đông.
Dấu hiệu cảnh báo cần đưa người già đi viện ngay
– Khó thở, thở nhanh, SpO₂ dưới 94% (nếu có máy đo).
– Ho kéo dài trên 3–5 ngày, kèm sốt, đờm đặc, vàng/xanh hoặc có máu.
– Mệt lả, lú lẫn, ăn uống kém rõ rệt – đây có thể là biểu hiện “bất thường” của nhiễm trùng ở người già, chứ không phải chỉ do “yếu người”.
– Sốt cao không đáp ứng thuốc hạ sốt, hoặc sốt kèm rét run.
– Tê yếu đột ngột, méo miệng, nói ngọng – dấu hiệu đột quỵ cần cấp cứu trong “giờ vàng”.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều cụ nhập viện muộn vì gia đình nghĩ “chỉ là cảm lạnh”, nhưng thực tế đã viêm phổi nặng, tràn dịch màng phổi, thậm chí suy đa cơ quan.
Cách phòng bệnh hiệu quả cho người cao tuổi trong mùa lạnh
– Giữ ấm đúng cách: Mặc đủ lớp, ưu tiên giữ ấm cổ, ngực, tay, chân. Tránh mặc quá nhiều khiến toát mồ hôi – dễ nhiễm lạnh khi thay đổi môi trường.
– Không tắm sau 18h, nước tắm nên ấm (khoảng 35–37°C), phòng tắm kín gió. Lau khô người nhanh và mặc áo ngay sau khi tắm.
– Duy trì vận động nhẹ: Đi bộ trong nhà, tập thở, vươn vai – giúp lưu thông máu, giảm nguy cơ huyết khối và cứng khớp.
– Ăn đủ dinh dưỡng: Ưu tiên thức ăn dễ tiêu, giàu protein (trứng, cá, đậu), rau xanh và trái cây. Uống nước ấm đều đặn, ngay cả khi không khát.
– Tiêm vắc xin định kỳ: Cúm hàng năm và phế cầu (ít nhất 1 lần trong đời) giúp giảm 50–70% nguy cơ viêm phổi nặng.
– Theo dõi bệnh nền: Đo huyết áp, đường huyết hàng ngày; uống thuốc đều, không tự ý ngưng hoặc tăng liều.
Khi nào nên đi khám – và tuyệt đối không tự ý dùng thuốc
Nhiều gia đình thấy người già ho, sốt là tự mua kháng sinh, thuốc giảm ho về dùng. Đây là sai lầm nguy hiểm.
Viêm phổi ở người cao tuổi không luôn biểu hiện rõ ràng – có thể không sốt cao, không ho nhiều, mà chỉ mệt, chán ăn, lơ mơ. Việc dùng thuốc bừa bãi có thể che lấp triệu chứng, làm chậm chẩn đoán, dẫn đến suy hô hấp cấp.
Hãy đi khám ngay nếu:
– Triệu chứng kéo dài hơn 2 ngày không cải thiện.
– Có bất kỳ dấu hiệu suy giảm chức năng nào (khó thở, không tự đi vệ sinh, không nhận biết người thân…).
Trời lạnh không chỉ “làm người già mệt” – mà có thể là yếu tố kích hoạt các bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt ở những người có bệnh nền hoặc sinh hoạt không an toàn. Trong nhiều trường hợp tôi tiếp nhận, nguyên nhân ban đầu chỉ là tắm muộn hay quên mặc áo ấm, nhưng lại dẫn đến viêm phổi nặng, thậm chí tử vong.
Vì vậy, sự quan sát tinh tế của người thân và hành động kịp thời chính là “lá chắn” quan trọng nhất bảo vệ sức khỏe người cao tuổi trong mùa đông. Đừng đợi đến khi bệnh nặng mới đi viện – hãy phòng bệnh từ những thói quen nhỏ mỗi ngày.
