Dấu hiệu suy thận là gì và khi nào bạn nên đi khám ngay?
Đó là câu hỏi tôi thường nghe trong phòng khám, đặc biệt từ những người trên 40 tuổi hoặc có tiền sử tăng huyết áp, đái tháo đường. Suy thận thường diễn tiến âm thầm, và khi xuất hiện triệu chứng rõ rệt thì bệnh đã ở giai đoạn muộn. Nhận biết sớm các dấu hiệu suy thận giúp can thiệp kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.
Dấu hiệu suy thận thường gặp nhất là gì?
Các dấu hiệu suy thận ban đầu thường mơ hồ, dễ nhầm với mệt mỏi thông thường. Tuy nhiên, nếu bạn thấy một hoặc nhiều biểu hiện sau kéo dài, hãy nghĩ ngay đến khả năng suy giảm chức năng thận:
– Mệt mỏi kéo dài, khó tập trung, da xanh tái (do thiếu máu do thận không sản xuất đủ erythropoietin).
– Tiểu đêm nhiều lần (>2 lần/đêm), lượng nước tiểu ít hoặc có bọt (dấu hiệu protein niệu).
– Phù ở mắt, mặt, chân hoặc tay – do thận không đào thải được muối và nước dư thừa.
– Buồn nôn, chán ăn, hôi miệng (do tích tụ ure và độc tố trong máu – hội chứng urê huyết).
– Huyết áp tăng cao bất thường hoặc khó kiểm soát dù dùng thuốc.
Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp bệnh nhân chỉ đi khám vì “khó ngủ và tiểu đêm”, nhưng xét nghiệm cho thấy mức lọc cầu thận (eGFR) đã dưới 30 mL/phút – tức suy thận giai đoạn 3B.
Vì sao suy thận lại gây ra những triệu chứng này?
Suy thận làm giảm khả năng lọc máu, điều hòa điện giải và bài tiết chất độc của cơ thể. Khi thận suy yếu:
– Chất thải như ure, creatinine tích tụ → gây buồn nôn, ngứa da, hơi thở có mùi amoniac.
– Thiếu erythropoietin → giảm tạo hồng cầu → mệt mỏi, chóng mặt, da xanh.
– Rối loạn cân bằng nước – muối → phù, tăng huyết áp, thậm chí suy tim nếu nặng.
– Rối loạn chuyển hóa canxi – phospho → đau xương, loãng xương, vôi hóa mạch máu.
Đây không phải là “mệt do làm việc nhiều” mà là hệ quả sinh lý học rõ ràng từ sự suy giảm chức năng thận.
Những ai có nguy cơ cao bị suy thận?
Bạn thuộc nhóm nguy cơ cao nếu có:
– Đái tháo đường type 1 hoặc 2 (nguyên nhân hàng đầu gây suy thận mạn tính).
– Tăng huyết áp lâu năm không kiểm soát tốt.
– Tiền sử viêm cầu thận, sỏi thận tái phát, lupus ban đỏ hệ thống.
– Lạm dụng thuốc giảm đau NSAIDs (như ibuprofen, diclofenac) kéo dài.
– Tiền sử gia đình có người suy thận hoặc chạy thận.
Theo dữ liệu từ Hội Thận học Việt Nam (2023), hơn 60% ca suy thận giai đoạn cuối tại Việt Nam bắt nguồn từ đái tháo đường và tăng huyết áp – hai bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được theo dõi sớm.
Khi nào cần đi khám nếu nghi ngờ suy thận?
Bạn nên đi khám ngay nếu có:
– Phù đột ngột ở mặt hoặc chi dưới kèm tiểu ít.
– Tiểu ra máu, tiểu có bọt dai như bia.
– Mệt lả, lú lẫn, nhịp tim nhanh – có thể là dấu hiệu urê huyết nặng.
– Huyết áp tăng vọt không đáp ứng với thuốc quen dùng.
Xét nghiệm đơn giản như creatinine máu, eGFR, xét nghiệm nước tiểu (protein, hồng cầu) có thể đánh giá chức năng thận chỉ trong một lần khám ngoại trú.
Làm sao để phòng ngừa suy thận tiến triển?
Nếu bạn đã có tổn thương thận nhẹ hoặc thuộc nhóm nguy cơ:
– Kiểm soát đường huyết và huyết áp chặt chẽ (mục tiêu HbA1c <7%, HA <130/80 mmHg).
– Uống đủ nước (1.5–2 lít/ngày, trừ khi bác sĩ hạn chế).
– Hạn chế muối (<5g/ngày), đạm động vật quá mức.
– Không tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng viêm kéo dài.
– Khám sức khỏe định kỳ 6–12 tháng/lần, bao gồm xét nghiệm chức năng thận.
Tôi luôn khuyên bệnh nhân: “Thận không kêu đau, nhưng nó ‘im lặng’ cho đến khi gần hỏng”. Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn điều trị suy thận giai đoạn cuối – vốn đòi hỏi lọc máu suốt đời hoặc ghép thận.
Dấu hiệu suy thận thường kín đáo, nhưng nếu bạn chú ý đến những thay đổi nhỏ như mệt mỏi, tiểu đêm, phù nhẹ – đặc biệt khi có yếu tố nguy cơ – đừng chủ quan. Xét nghiệm chức năng thận là cách đơn giản, rẻ tiền và hiệu quả nhất để phát hiện sớm. Trong hơn 15 năm hành nghề, tôi thấy rằng can thiệp ở giai đoạn đầu có thể làm chậm tiến triển suy thận tới 5–10 năm, thậm chí ngăn ngừa hoàn toàn việc phải chạy thận. Hãy lắng nghe cơ thể – và đừng đợi đến khi quá muộn.
