Số lượng hồng cầu cao có nguy hiểm không?

Chào bạn, tình trạng số lượng hồng cầu cao (còn gọi là đa hồng cầu hoặc erythrocytosis) không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn cần được đánh giá kỹ. Hồng cầu tăng làm máu đặc hơn, lưu thông kém, từ đó tăng nguy cơ cục máu đông, đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Nguyên nhân thường gặp khiến hồng cầu tăng

Số lượng hồng cầu cao có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ sinh lý đến bệnh lý:

– Thiếu oxy mạn tính: Khi cơ thể không nhận đủ oxy (do sống ở vùng cao, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính – COPD, suy tim, ngưng thở khi ngủ…), thận sẽ tiết nhiều erythropoietin – hormone kích thích tủy xương sản xuất thêm hồng cầu để bù đắp.

– Bệnh đa hồng cầu nguyên phát (Polycythemia vera): Đây là một dạng ung thư tủy xương lành tính, trong đó tủy xương tự ý sản xuất quá mức hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu – ngay cả khi không cần thiết.

– Mất nước: Khi cơ thể thiếu nước, thể tích huyết tương giảm, khiến nồng độ hồng cầu trong máu tăng giả tạo – không phải do hồng cầu thật sự nhiều hơn.

– Hút thuốc lá: Khói thuốc làm giảm oxy trong máu, gián tiếp kích thích sản xuất hồng cầu.

– Lạm dụng EPO hoặc steroid đồng hóa: Thường gặp ở vận động viên dùng để tăng sức bền – nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

– Bệnh lý thận hoặc gan: Một số khối u thận hoặc bệnh gan (như u gan, gan nhiễm mỡ không do rượu) có thể tiết erythropoietin bất thường.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Nhiều người không có triệu chứng rõ ràng, nhưng nếu xuất hiện các biểu hiện sau, bạn cần được đánh giá chuyên sâu:

– Da đỏ, đặc biệt ở mặt, lòng bàn tay, bàn chân.

– Ngứa dữ dội sau khi tắm nước nóng (do phóng thích histamine từ tế bào mast).

– Đau đầu, chóng mặt, ù tai, nhìn mờ hoặc nhìn đôi.

– Tê bì, nóng rát, yếu ở tay chân – dấu hiệu của rối loạn tuần hoàn vi mạch.

– Đau bụng âm ỉ vùng sườn trái (do lách to – thường gặp trong đa hồng cầu nguyên phát).

– Chảy máu cam, chảy máu chân răng bất thường.

– Mệt mỏi kéo dài, khó thở khi nằm, đau khớp (đặc biệt ngón chân cái – gợi ý gút do tăng acid uric).

Hướng dẫn xử trí và phòng ngừa

Việc điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân. Tuy nhiên, một số nguyên tắc chung bạn có thể áp dụng:

– Không tự ý dùng thuốc giảm đau hoặc chống đông nếu chưa có chẩn đoán rõ ràng.

– Bù đủ nước: Uống đủ 1,5–2 lít nước/ngày giúp làm loãng máu, giảm nguy cơ tắc mạch.

– Bỏ thuốc lá: Đây là bước quan trọng để cải thiện oxy hóa máu và giảm kích thích sản xuất hồng cầu.

– Kiểm tra giấc ngủ: Nếu bạn ngáy to, ngừng thở khi ngủ, hãy làm test ngưng thở khi ngủ (sleep study).

– Tránh nơi có độ cao lớn nếu chưa được đánh giá chức năng hô hấp – tim mạch.

– Không lạm dụng thực phẩm chức năng hoặc thuốc tăng cơ có chứa EPO hoặc steroid.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chích máu trị liệu (phlebotomy) – tức là lấy bớt máu để giảm độ đặc – hoặc dùng thuốc ức chế tủy xương nếu nghi ngờ đa hồng cầu nguyên phát.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện hồng cầu cao qua xét nghiệm định kỳ – nhưng sau đó được chẩn đoán sớm bệnh đa hồng cầu nguyên phát hoặc ngưng thở khi ngủ, nhờ đó tránh được biến chứng nghiêm trọng. Đừng chủ quan với chỉ số máu “hơi cao”, đặc biệt khi có triệu chứng đi kèm. Việc tìm đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn điều trị hiệu quả và sống khỏe lâu dài.