Động kinh là gì và có chữa khỏi được không?

Chào bạn,

Động kinh là một rối loạn thần kinh mạn tính, xảy ra khi não bộ có những đợt phóng điện bất thường, lặp đi lặp lại, dẫn đến các cơn co giật, mất ý thức hoặc thay đổi hành vi. Không phải mọi cơn co giật đều là động kinh – chỉ khi có từ hai cơn trở lên không do nguyên nhân cấp tính (như sốt, chấn thương…) thì mới được chẩn đoán là bệnh động kinh.

Nguyên nhân gây động kinh có thể là gì?

Nguyên nhân của động kinh rất đa dạng và đôi khi không xác định được – chiếm tới gần 50% các trường hợp. Tuy nhiên, những yếu tố phổ biến nhất bao gồm:

– Yếu tố di truyền: Một số hội chứng động kinh có liên quan đến gen, đặc biệt ở trẻ em.

– Tổn thương não: Như chấn thương sọ não, đột quỵ, u não hoặc dị tật bẩm sinh.

– Nhiễm trùng thần kinh: Viêm màng não, viêm não do virus hoặc vi khuẩn.

– Rối loạn chuyển hóa: Hạ đường huyết nặng, rối loạn điện giải.

– Thiếu oxy não lúc sinh: Gặp ở trẻ sơ sinh, có thể để lại di chứng co giật về sau.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều phụ huynh lo lắng khi con có cơn co giật đầu tiên – nhưng sau khi làm EEG và MRI, hóa ra chỉ là co giật do sốt đơn thuần, không phải động kinh.

Dấu hiệu nhận biết một cơn động kinh

Triệu chứng rất đa dạng, tùy vào vùng não bị ảnh hưởng. Một số biểu hiện điển hình bạn có thể quan sát thấy:

– Co giật toàn thân: Tay chân run giật, cứng người, sùi bọt mép, mất kiểm soát tiểu tiện.

– Cơn vắng ý thức: Trẻ hoặc người lớn đột ngột “đơ”, nhìn trân trối, không phản ứng, kéo dài vài giây đến 1–2 phút.

– Cảm giác bất thường: Ngửi thấy mùi lạ, tê bì, ảo giác thị giác hoặc thính giác.

– Hành vi tự động: Nhai, nuốt, đi lang thang, lặp lại động tác vô thức.

Điều quan trọng là không phải cơn động kinh nào cũng có co giật rõ rệt – nhiều trường hợp chỉ biểu hiện bằng “lơ mơ”, “mất kết nối” ngắn, dễ bị bỏ qua.

Động kinh có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Hiện nay, chưa có cách “chữa khỏi” tuyệt đối cho tất cả các dạng động kinh. Tuy nhiên, khoảng 70% người bệnh có thể kiểm soát hoàn toàn cơn co giật nhờ điều trị đúng và đều đặn.

– Thuốc chống động kinh là lựa chọn đầu tay. Nếu dùng đúng liều, đúng loại và không tự ý ngưng thuốc, nhiều bệnh nhân có thể sống không cơn trong nhiều năm, thậm chí ngừng thuốc sau 2–5 năm không tái phát.

– Phẫu thuật được cân nhắc khi thuốc không hiệu quả và xác định được ổ động kinh rõ ràng (thường ở thùy thái dương).

– Chế độ ăn ketogenic, kích thích thần kinh phế vị (VNS) hoặc các liệu pháp mới cũng hỗ trợ tốt cho nhóm bệnh nhân kháng thuốc.

Tôi luôn khuyên bệnh nhân và gia đình: Động kinh không phải là “án tử” – với điều trị đúng, người bệnh hoàn toàn có thể học tập, làm việc và sống độc lập.

Sơ cứu đúng cách khi ai đó lên cơn co giật

Nếu bạn chứng kiến ai đó lên cơn, hãy:

– Giữ bình tĩnh và ở lại bên họ – đa số cơn tự dừng trong 1–2 phút.

– Đặt người bệnh nằm nghiêng để tránh sặc dịch, giữ đường thở thông thoáng.

– Đỡ đầu bằng vật mềm, dọn sạch vật sắc xung quanh.

– Nới lỏng cổ áo, không cố kìm giữ hay nhét gì vào miệng.

– Ghi thời gian cơn: Nếu kéo dài trên 5 phút, hoặc liên tiếp nhiều cơn không tỉnh lại, gọi cấp cứu ngay.

Lưu ý quan trọng: Không bao giờ cố gắng “ngăn” cơn bằng cách ghì tay chân – điều này có thể gây gãy xương hoặc chấn thương cho cả người bệnh và bạn.

Chẩn đoán động kinh như thế nào?

Chẩn đoán không chỉ dựa vào cơn co giật, mà cần kết hợp nhiều yếu tố:

– Lịch sử lâm sàng chi tiết: Bác sĩ sẽ hỏi về diễn biến cơn, tần suất, hoàn cảnh xảy ra, tiền sử gia đình.

– Điện não đồ (EEG): Ghi lại hoạt động điện não – có thể phát hiện sóng bất thường ngay cả khi không lên cơn.

– Chụp MRI não: Giúp phát hiện tổn thương cấu trúc như u, sẹo, dị dạng mạch máu.

– Xét nghiệm máu: Loại trừ nguyên nhân chuyển hóa hoặc nhiễm trùng.

Ở trẻ nhỏ, đôi khi cần theo dõi video-EEG dài ngày để phân biệt động kinh thật sự với các rối loạn giả động kinh (do tâm lý hoặc rối loạn vận động).

Động kinh có di truyền không?

Có, nhưng không phải lúc nào cũng di truyền.

– Một số hội chứng động kinh (như động kinh vắng ý thức ở trẻ em) có tính di truyền rõ rệt, liên quan đến hàng trăm gen đã được xác định.

– Tuy nhiên, nhiều người mang gen nguy cơ nhưng không bao giờ lên cơn – vì cần “yếu tố khởi phát” như chấn thương, sốt cao, stress…

– Nếu trong gia đình có người bị động kinh, nguy cơ con cái mắc bệnh chỉ tăng nhẹ (khoảng 2–5%, so với 1% ở dân số chung).

Vì vậy, nếu bạn lo lắng về khả năng di truyền, hãy trao đổi với bác sĩ thần kinh để được tư vấn di truyền phù hợp – đặc biệt nếu có kế hoạch sinh con.

Động kinh là một rối loạn thần kinh có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách. Quan trọng nhất là không kỳ thị, không giấu bệnh, và tuân thủ điều trị lâu dài. Trong nhiều trường hợp, người bệnh có thể sống trọn vẹn – đi học, lập gia đình, làm việc – như bất kỳ ai khác. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu nghi ngờ, đừng chần chừ – hãy đến chuyên khoa thần kinh để được đánh giá kịp thời.