Bệnh thiếu máu có nguy hiểm không và dấu hiệu nhận biết
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Bệnh thiếu máu là tình trạng cơ thể không có đủ hồng cầu khỏe mạnh hoặc hemoglobin — loại protein vận chuyển oxy trong máu — để cung cấp đủ oxy cho các mô và cơ quan. Điều này khiến bạn dễ mệt, da nhợt, thở dốc và thậm chí ảnh hưởng đến tim mạch nếu kéo dài. Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây thiếu máu và thời điểm bạn phát hiện, can thiệp.
Nguyên nhân phổ biến gây bệnh thiếu máu
Trong lâm sàng, tôi thường gặp ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến thiếu máu:
– Mất máu: Có thể do chấn thương cấp tính (tai nạn, phẫu thuật) hoặc mất máu mạn tính như rong kinh ở phụ nữ, loét dạ dày, trĩ chảy máu kéo dài. Cơ thể không kịp bù đắp lượng máu đã mất, dẫn đến giảm hồng cầu.
– Giảm sản xuất hồng cầu: Thường do thiếu các nguyên liệu thiết yếu như sắt, vitamin B12, axit folic — những chất cần thiết để tủy xương tạo hồng cầu. Ngoài ra, suy tủy xương, bệnh thận mạn tính hay viêm nhiễm kéo dài cũng ức chế quá trình tạo máu.
– Tăng phá hủy hồng cầu: Gặp trong các bệnh lý di truyền như thalassemia (tan máu bẩm sinh), hồng cầu hình liềm, hoặc do rối loạn miễn dịch khiến cơ thể tự tấn công hồng cầu của chính mình.
Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đang bị thiếu máu
Nhiều người chủ quan vì nghĩ “mệt mỏi là chuyện bình thường”, nhưng nếu bạn có hai hoặc nhiều triệu chứng sau kéo dài trên 1–2 tuần, hãy nghĩ ngay đến thiếu máu:
– Mệt mỏi, uể oải, giảm khả năng tập trung dù đã ngủ đủ.
– Da, niêm mạc (mí mắt trong, môi) nhợt nhạt hoặc vàng nhẹ.
– Tim đập nhanh, hồi hộp, đặc biệt khi leo cầu thang hoặc gắng sức nhẹ.
– Chóng mặt, hoa mắt khi thay đổi tư thế đột ngột.
– Tay chân lạnh, móng giòn, tóc dễ gãy.
– Ở một số trường hợp hiếm, xuất hiện hội chứng pica — thèm ăn những thứ không phải thực phẩm như đá, đất, giấy.
Lưu ý: Trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người lớn tuổi có thể biểu hiện triệu chứng mơ hồ hơn, dễ nhầm với suy nhược thần kinh hoặc lão hóa.
Cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả
Điều quan trọng nhất: không tự ý uống sắt hay vitamin khi chưa xác định rõ nguyên nhân. Tôi từng gặp bệnh nhân uống sắt suốt tháng vì nghĩ “thiếu máu do thiếu sắt”, nhưng thực tế lại bị thiếu máu do bệnh thận — việc bổ sung sắt không những vô ích mà còn gây quá tải sắt, tổn thương gan.
Tùy vào nguyên nhân, hướng xử trí sẽ khác nhau:
– Thiếu máu do thiếu sắt: Bổ sung sắt đường uống (kèm vitamin C để tăng hấp thu), điều trị nguyên nhân gây mất máu (ví dụ: khám phụ khoa nếu rong kinh, nội soi tiêu hóa nếu nghi loét dạ dày).
– Thiếu máu do thiếu vitamin B12/folate: Bổ sung qua đường uống hoặc tiêm, đặc biệt ở người ăn chay trường hoặc có rối loạn hấp thu.
– Thiếu máu do bệnh mạn tính: Tập trung điều trị bệnh nền (viêm khớp, suy thận, ung thư…).
– Thiếu máu nặng hoặc cấp tính: Có thể cần truyền máu hoặc can thiệp chuyên sâu như ghép tủy.
Về phòng ngừa, bạn nên:
– Ăn đa dạng thực phẩm: thịt đỏ, gan, rau lá xanh đậm (cải bó xôi, mồng tơi), đậu, trứng, sữa — những nguồn cung cấp sắt, B12 và folate tự nhiên.
– Hạn chế uống trà, cà phê ngay sau bữa ăn vì chúng cản trở hấp thu sắt.
– Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, người ăn chay, người lớn tuổi nên khám sức khỏe định kỳ 6–12 tháng/lần, bao gồm xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC).
Bệnh thiếu máu không phải lúc nào cũng “nhẹ”, nhưng cũng không đáng sợ nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng nguyên nhân. Trong phòng khám, tôi thường nhấn mạnh với bệnh nhân: mệt mỏi kéo dài không phải là “do làm việc nhiều” mà có thể là tiếng kêu cứu thầm lặng từ cơ thể bạn. Hãy đi xét nghiệm máu nếu nghi ngờ — đó là cách nhanh nhất, chính xác nhất để biết bạn có thực sự thiếu máu hay không, và thiếu vì lý do gì. Đừng chần chừ, vì can thiệp sớm sẽ giúp bạn phục hồi nhanh, tránh biến chứng nghiêm trọng về tim mạch hay suy giảm nhận thức lâu dài.
