Bệnh chàm là gì và có chữa khỏi được không?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo của bạn – vì trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều phụ huynh cũng đặt câu hỏi tương tự. Bệnh chàm (hay còn gọi là viêm da cơ địa, eczema) là một tình trạng viêm da mạn tính, không lây, nhưng có thể ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống nếu không được quản lý đúng cách. Dù chưa thể “chữa khỏi hoàn toàn”, nhưng với chiến lược chăm sóc và điều trị phù hợp, đa số người bệnh – kể cả trẻ nhỏ – có thể kiểm soát tốt triệu chứng và giảm tái phát đáng kể.

Nguyên nhân gây bệnh chàm là gì?

Bệnh chàm không xuất phát từ một nguyên nhân đơn lẻ, mà là kết quả của sự tương tác giữa nhiều yếu tố:

– Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị chàm, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng, nguy cơ mắc bệnh ở thế hệ sau sẽ cao hơn rõ rệt.

– Rối loạn hàng rào da: Lớp sừng bảo vệ da bị suy yếu, khiến da dễ mất nước, khô ráp và nhạy cảm hơn với các tác nhân bên ngoài.

– Phản ứng miễn dịch bất thường: Hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các kích thích thông thường (như mồ hôi, bụi, lông thú), gây viêm và ngứa dữ dội.

– Yếu tố môi trường và lối sống: Khí hậu khô lạnh, tiếp xúc với xà phòng mạnh, chất tẩy rửa, vải thô, căng thẳng tâm lý… đều có thể “kích hoạt” cơn bùng phát.

Bệnh chàm có lây không?

Bạn hoàn toàn có thể yên tâm: chàm không lây qua tiếp xúc da, dùng chung đồ hay sinh hoạt gần gũi. Đây là bệnh liên quan đến cơ địa và hệ miễn dịch, chứ không phải do vi khuẩn hay virus. Tuy nhiên, nếu vùng da bị chàm bị trầy xước và bội nhiễm (thường do gãi nhiều), vi khuẩn như Staphylococcus aureus có thể xâm nhập – lúc này, vết nhiễm trùng mới có nguy cơ lây, chứ không phải bản thân bệnh chàm.

Dấu hiệu nhận biết bệnh chàm – đặc biệt là chàm khô

Chàm có thể biểu hiện ở nhiều dạng, nhưng chàm khô là thể phổ biến nhất ở người lớn và trẻ lớn. Đặc điểm điển hình bao gồm:

– Da khô ráp, bong vảy như “vảy cá”, đặc biệt ở khuỷu tay, đầu gối, cổ, cổ tay.

– Ngứa dai dẳng, thường nặng hơn về đêm.

– Vùng da dày lên, có rãnh (lichen hóa) do gãi lặp đi lặp lại.

– Trong đợt cấp, da có thể đỏ, sưng, nổi mụn nước nhỏ và rỉ dịch.

Ở trẻ nhỏ, chàm thường xuất hiện sớm (trước 5 tuổi), với tổn thương đỏ, rỉ dịch ở mặt, da đầu hoặc thân mình.

Cách điều trị và kiểm soát bệnh chàm hiệu quả

Mục tiêu điều trị không phải là “tiêu diệt” bệnh – vì chàm là mạn tính – mà là giảm viêm, kiểm soát ngứa, phục hồi hàng rào da và ngăn tái phát. Tôi thường hướng dẫn bệnh nhân theo 3 trụ cột chính:

1. Chăm sóc da hàng ngày – nền tảng quan trọng nhất

– Dưỡng ẩm ít nhất 2 lần/ngày, ngay sau khi tắm (trong vòng 3 phút). Ưu tiên dạng mỡ (ointment) hoặc kem đặc (cream) thay vì lotion.

– Tắm nước ấm (không nóng), thời gian ngắn (<10 phút), dùng sữa tắm dịu nhẹ, không mùi.

– Mặc quần áo cotton mềm, tránh len, sợi tổng hợp hoặc vải thô cọ xát da.

– Cắt ngắn móng tay, mang găng tay khi ngủ nếu trẻ hay gãi vô thức.

2. Dùng thuốc theo chỉ định – không tự ý ngưng hay lạm dụng

– Thuốc bôi corticoid: Vẫn là “vũ khí” chính trong đợt cấp. Tôi luôn nhấn mạnh: dùng đúng liều, đúng vị trí, đúng thời gian thì an toàn. Corticoid mạnh không dùng cho mặt hoặc da mỏng.

– Kem ức chế calcineurin (tacrolimus, pimecrolimus): Phù hợp cho vùng mặt, nếp gấp, hoặc dùng luân phiên để “nghỉ” corticoid.

– Thuốc uống: Kháng histamin giúp giảm ngứa ban đêm; kháng sinh chỉ dùng khi có dấu hiệu nhiễm trùng (da mưng mủ, sốt, sưng nóng).

3. Tránh yếu tố khởi phát và tăng cường bảo vệ da

– Ghi nhật ký để xác định “thủ phạm” gây bùng phát (ví dụ: phấn hoa mùa xuân, nước xả vải, stress thi cử…).

– Dùng máy tạo ẩm trong phòng khi thời tiết khô hanh.

– Tránh tắm nước quá nóng hoặc lau mạnh bằng khăn bông.

Bệnh chàm tuy mạn tính nhưng hoàn toàn có thể sống hòa bình nếu bạn kiên trì chăm sóc da và tuân thủ điều trị. Nhiều trẻ bị chàm từ nhỏ sẽ cải thiện rõ rệt khi trưởng thành, nhờ hệ miễn dịch và hàng rào da dần ổn định. Tuy nhiên, đừng chủ quan bỏ qua các đợt bùng phát – vì gãi nhiều có thể gây dày da vĩnh viễn hoặc nhiễm trùng nặng.
Nếu bạn thấy da con mình (hoặc của chính bạn) ngứa kéo dài, tái đi tái lại, hoặc đáp ứng kém với kem dưỡng ẩm thông thường, hãy đi khám chuyên khoa da liễu sớm. Chẩn đoán đúng và can thiệp kịp thời chính là chìa khóa để kiểm soát chàm hiệu quả – không phải “chịu đựng” suốt đời.