Siêu âm ổ bụng là gì và khi nào cần thực hiện?

Chào bạn,

Siêu âm ổ bụng là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không gây đau, sử dụng sóng siêu âm tần số cao để quan sát các cơ quan bên trong khoang bụng như gan, túi mật, thận, tụy, lách và bàng quang. Đây là xét nghiệm thường được chỉ định khi bạn có triệu chứng nghi ngờ liên quan đến các cơ quan này — ví dụ như đau bụng kéo dài, vàng da, đầy hơi bất thường hoặc kết quả xét nghiệm máu cho thấy dấu hiệu bất thường về gan, thận.

Siêu âm ổ bụng giúp phát hiện những bệnh lý nào?

Siêu âm ổ bụng không chỉ đơn thuần “chụp hình” mà còn hỗ trợ chẩn đoán nhiều tình trạng bệnh lý cụ thể, bao gồm:

– Gan: gan nhiễm mỡ, xơ gan, u gan lành tính hoặc ác tính, áp-xe gan.
– Túi mật và đường mật: sỏi mật, viêm túi mật, giãn hoặc tắc đường mật.
– Tụy: viêm tụy cấp/mạn, u tụy, nang tụy.
– Lách: lách to do nhiễm trùng, bệnh máu hoặc các nguyên nhân tự miễn.
– Thận và bàng quang: sỏi thận, nang thận, u thận, viêm bàng quang, nước tiểu ứ đọng.
– Mạch máu lớn: phình động mạch chủ bụng – một tình trạng nguy hiểm nếu không phát hiện sớm.
– Dịch ổ bụng: tràn dịch do xơ gan, ung thư hoặc viêm phúc mạc.

Trong thực hành lâm sàng, tôi thường chỉ định siêu âm ổ bụng như bước đầu tiên để “khảo sát toàn cảnh” trước khi quyết định có cần làm CT, MRI hay nội soi hay không.

Khi nào bạn nên đi siêu âm ổ bụng?

Bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định siêu âm khi bạn xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

– Đau bụng dai dẳng hoặc đau cấp tính, đặc biệt ở vùng trên rốn hoặc hạ sườn phải.
– Vàng da, vàng mắt kèm mệt mỏi, chán ăn – có thể do tắc mật hoặc bệnh gan.
– Buồn nôn, nôn kéo dài không rõ nguyên nhân.
– Bụng chướng, cảm giác đầy hơi thường xuyên, đặc biệt sau ăn.
– Kết quả xét nghiệm máu bất thường: men gan tăng, bilirubin cao, creatinine thận thay đổi.
– Theo dõi diễn tiến bệnh: ví dụ như theo dõi kích thước u gan, nang thận đã phát hiện trước đó.

Lưu ý: không phải cứ đau bụng là cần siêu âm ngay. Với những cơn đau nhẹ, thoáng qua và không kèm triệu chứng khác, có thể do rối loạn tiêu hóa thông thường.

Chuẩn bị thế nào để siêu âm ổ bụng cho kết quả chính xác?

Việc chuẩn bị đúng cách ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hình ảnh và độ tin cậy của chẩn đoán:

– Nhịn ăn 6–8 tiếng trước khi siêu âm: điều này giúp túi mật căng đầy (vì khi ăn, túi mật co lại và khó quan sát), đồng thời giảm lượng khí trong ruột – vốn cản trở sóng siêu âm.
– Uống nước và nhịn tiểu (nếu siêu âm kèm vùng chậu): bàng quang căng sẽ đẩy ruột ra khỏi vùng quan sát, giúp nhìn rõ tử cung, buồng trứng (ở nữ) hoặc tuyến tiền liệt (ở nam).
– Vẫn uống thuốc theo toa: bạn có thể dùng thuốc huyết áp, tim mạch… với một ngụm nước nhỏ.
– Mặc đồ rộng rãi, dễ cởi: vì bạn cần để lộ toàn bộ vùng bụng trong quá trình siêu âm.

Quy trình siêu âm ổ bụng diễn ra như thế nào?

Thủ thuật này an toàn tuyệt đối, không dùng tia X và không gây tác dụng phụ:

1. Bạn nằm ngửa trên bàn khám, hít thở đều theo hướng dẫn.
2. Kỹ thuật viên thoa một lớp gel trong suốt lên bụng – gel này không gây kích ứng, chỉ giúp đầu dò tiếp xúc tốt với da.
3. Đầu dò được di chuyển nhẹ nhàng trên bụng, phát sóng siêu âm và thu lại tín hiệu phản hồi để tạo hình ảnh thời gian thực trên màn hình.
4. Toàn bộ quá trình thường kéo dài 15–30 phút, tùy vào số lượng cơ quan cần đánh giá.
5. Sau khi kết thúc, bạn có thể lau sạch gel và sinh hoạt bình thường ngay.

Siêu âm ổ bụng là công cụ chẩn đoán nhanh, an toàn và hiệu quả để đánh giá các cơ quan trong khoang bụng khi bạn có triệu chứng nghi ngờ bệnh lý nội tạng. Việc chuẩn bị đúng cách và hiểu rõ mục đích của xét nghiệm sẽ giúp bạn chủ động hơn trong quá trình thăm khám. Nếu bạn đang có các dấu hiệu như đau bụng dai dẳng, vàng da hay rối loạn tiêu hóa kéo dài, đừng chần chừ — hãy trao đổi với bác sĩ để được chỉ định siêu âm kịp thời, tránh bỏ lỡ “cửa sổ vàng” phát hiện sớm các bệnh lý nghiêm trọng.