Trẻ sơ sinh bị táo bón phải làm sao?

Trẻ quấy khóc, rặn đỏ mặt nhưng phân lại khô cứng khiến nhiều ba mẹ hoang mang không biết trẻ sơ sinh bị táo bón phải làm sao để bé dễ chịu hơn mà vẫn an toàn. Bài viết dưới đây sẽ giúp ba mẹ nhận diện nhanh nguyên nhân thường gặp, hướng xử trí đúng cách tại nhà và các dấu hiệu cảnh báo cần đưa bé đi khám.

1. Khi nào được coi là táo bón ở trẻ sơ sinh?

Bên cạnh việc nhiều ngày trẻ chưa đi ngoài, trẻ có thể bị táo bón khi:

• Đi ngoài khó, đau, rặn nhiều; phân cứng, to bất thường hoặc lợn cợn như viên nhỏ; có thể có máu dính trên bề mặt phân do rạn nứt hậu môn.
  
• Trẻ rặn khi đi ngoài là điều thường thấy, nhưng nếu lần nào cũng rặn một cách khó khăn và khóc thì cần nghĩ tới táo bón.
  
• Tần suất đi tiêu ở trẻ thay đổi theo giai đoạn: nhiều bé đi mỗi ngày trong 1–2 tháng đầu, sau đó có thể thưa hơn (đặc biệt trẻ dùng sữa công thức). Vì vậy, hãy quan sát độ mềm của phân và mức độ khó chịu của bé sau mỗi lần đi ngoài.

2. Lý do khiến trẻ sơ sinh gặp tình trạng táo bón

Tóm tắt các nhóm nguyên nhân hay gặp:

2.1. Liên quan sữa và cách pha

Trẻ dùng sữa công thức có thể đi ngoài thưa hơn so với trẻ bú mẹ. Nếu bé không hợp sữa, hoặc ba mẹ pha sữa quá đặc/không đúng tỷ lệ hướng dẫn, phân dễ khô cứng và bé đi ngoài khó. Một số trường hợp cơ địa nhạy cảm với thành phần trong sữa (hoặc sữa ít chất xơ hòa tan như FOS) cũng có thể làm tình trạng táo bón rõ hơn.

2.2. Liên quan chế độ ăn của mẹ (với bé bú mẹ)

Trẻ bú mẹ hoàn toàn ít khi táo bón, nhưng nguy cơ có thể tăng nếu chế độ ăn của mẹ thiếu chất xơ, uống ít nước, thường xuyên dùng đồ cay nóng/khó tiêu, hoặc ăn uống mất cân đối (quá nhiều đạm, canxi, sắt…). Khi đó, bé có thể khó chịu đường tiêu hóa và phân dễ rắn hơn.

2.3. Yếu tố khác

Dùng kháng sinh: Việc sử dụng kháng sinh có thể phá vỡ sự cân bằng của hệ vi sinh đường ruột, làm suy giảm các vi khuẩn có lợi, từ đó dẫn đến rối loạn tiêu hóa và có thể gây táo bón.

Hiếm gặp hơn: Nếu táo bón kèm dấu hiệu bất thường (bụng chướng, nôn, bỏ bú, chậm tăng cân, có máu nhiều…), cần nghĩ đến khả năng liên quan bệnh lý và nên cho bé đi khám để được đánh giá nguyên nhân.

3. Trẻ sơ sinh bị táo bón phải làm sao để đỡ nhanh tại nhà?

Dưới đây là các cách an toàn, dễ áp dụng nếu trẻ bị táo bón mà cha mẹ có thể tham khảo:

3.1. Tạo cảm giác thư giãn cho bé và hỗ trợ tăng cường nhu động ruột

• Tắm nước ấm cho bé (ngắn, vừa đủ ấm) để giúp bé thư giãn.
• Massage bụng theo chiều kim đồng hồ, quanh rốn và lan rộng dần (nhẹ nhàng nhưng chắc tay).
• Cho bé nằm ngửa, tập “đạp xe” nhẹ nhàng bằng 2 chân; hoặc gập gối bé sát bụng vài nhịp để mô phỏng tư thế “ngồi xổm”.

3.2. Kiểm tra lại cữ bú và tình trạng đủ nước

• Đảm bảo bé bú đủ cữ theo nhu cầu; thiếu dịch có thể làm phân khô hơn
  
• Theo lời khuyên của Mayo, với bé từ 1 tháng tuổi trở lên, có thể cân nhắc một lượng nhỏ nước; hoặc nước ép táo hoặc lê (chứa sorbitol) để hỗ trợ mềm phân. Nước ép mận thường chỉ phù hợp khi bé trên 3 tháng. Liều lượng nên hỏi nhân viên y tế; một số khuyến cáo gợi ý giới hạn nước ép < 120 ml/ngày.
  

3.3.Nếu bé dùng sữa công thức: rà soát pha đúng công thức của nhà sản xuất

• Pha đúng hướng dẫn (đúng tỷ lệ, không pha quá đặc), vệ sinh bình sữa sạch sẽ.
• Nếu nghi bé không hợp sữa: trao đổi bác sĩ để được tư vấn đổi loại phù hợp
  

3.4. Những việc không nên thực hiện

Không tự ý dùng thuốc nhuận tràng/thuốc xổ; không dùng dầu khoáng, thuốc nhuận tràng kích thích hoặc thụt tháo cho trẻ nếu không có chỉ định.

4. Trường hợp nào trẻ sơ sinh bị táo bón cần đi khám?

Nếu đã áp dụng các cách trên vài ngày mà chưa cải thiện, hoặc có bất kỳ dấu hiệu sau, ba mẹ nên đưa bé đi khám sớm:

• Bụng trướng/phình, nôn, sốt.
  
• Bé bỏ bú/biếng ăn rõ, lờ đờ, mệt bất thường.
• Phân cứng kèm máu, bé đau nhiều khi rặn.
• Táo bón kéo dài, sụt cân, dấu hiệu mất nước.

Bác sĩ có thể cân nhắc các biện pháp như thuốc đặt hậu môn hoặc thuốc đường uống tùy trường hợp—đây là phần không tự xử lý tại nhà.

Tóm lại, nếu bạn đang bối rối trẻ sơ sinh bị táo bón phải làm sao: hãy xử lý theo lời khuyên an toàn của bác sĩ tại nhà trước; nhưng khi trẻ có những dấu hiệu cảnh báo thì nên đi khám sớm để loại trừ nguyên nhân bệnh lý và được hướng dẫn đúng.

Khi bé có dấu hiệu táo bón kéo dài hoặc kèm biểu hiện bất thường (bụng trướng, nôn, sốt, bỏ bú…), ba mẹ có thể đưa bé tới Thu Cúc TCI để được bác sĩ Nhi thăm khám, đánh giá nguyên nhân và hướng dẫn cách chăm sóc cũng như điều chỉnh chế độ ăn phù hợp theo từng giai đoạn.

Nguồn tham khảo: vinmec.com; tamanhhospital.vn; mayoclinic.org