Các xét nghiệm dậy thì sớm cần thực hiện

Dậy thì sớm ở trẻ có thể ảnh hưởng đến chiều cao trưởng thành, tâm lý và sức khỏe lâu dài. Vì vậy, việc chỉ dựa vào dấu hiệu bên ngoài là chưa đủ. Xét nghiệm dậy thì sớm đóng vai trò then chốt giúp xác định trẻ có thực sự dậy thì sớm hay không, thuộc loại nào và nguyên nhân do đâu. Bài viết dưới đây tổng hợp các xét nghiệm chẩn đoán dậy thì sớm thường được chỉ định theo khuyến cáo y khoa.

1. Khi nào trẻ cần làm xét nghiệm dậy thì sớm?

Theo y văn, dậy thì sớm được hiểu là tình trạng trẻ bắt đầu xuất hiện các đặc điểm dậy thì sớm hơn độ tuổi sinh lý bình thường. Cụ thể, khi bé gái có dấu hiệu dậy thì trước 8 tuổi hoặc bé trai xuất hiện các biểu hiện dậy thì trước 9 tuổi, tình trạng này được xếp vào nhóm dậy thì sớm và cần được theo dõi, thăm khám chuyên khoa để đánh giá nguyên nhân cũng như hướng can thiệp phù hợp.

Theo báo cáo của Trung tâm Y tế Đại học Rochester, ngoài độ tuổi, trẻ cũng cần đánh giá nếu có tốc độ phát triển nhanh bất thường (ngực to nhanh, tăng chiều cao đột ngột, mọc lông mu/nách sớm, thay đổi giọng nói…)

xét nghiệm dậy thì sớm — Trẻ có phát triển nhanh bất thường nên được đi khám để đánh giá dậy thì sớm.

2. Trẻ cần thực hiện các xét nghiệm nào để đánh giá dậy thì sớm?

2.1. Xét nghiệm hormone sinh dục trong máu

Đây là nhóm xét nghiệm dậy thì sớm ở trẻ em quan trọng nhất nhằm đánh giá hoạt động nội tiết. Những chỉ số sau thường nằm trong các xét nghiệm dậy thì sớm:

LH (Luteinizing hormone)
FSH (Follicle-stimulating hormone)
Estradiol
Testosterone
Prolactin
Hormon tuyến giáp

Trung tâm Y tế Đại học Rochester cho rằng: Sự tăng cao bất thường của LH/FSH và hormone sinh dục gợi ý trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục đã hoạt hóa sớm

2.2. Nghiệm pháp GnRH (GnRH stimulation test)

Nghiệm pháp GnRH giúp xét nghiệm chẩn đoán dậy thì sớm và phân biệt:

Dậy thì sớm trung ương: LH tăng rõ sau kích thích GnRH
Dậy thì sớm ngoại vi: LH/FSH không tăng đáng kể

Theo khuyến cáo, đây là xét nghiệm có giá trị cao để xác định cơ chế dậy thì sớm và định hướng điều trị

2.3. Chụp X-quang cổ tay đánh giá tuổi xương

Chụp X-quang bàn tay – cổ tay trái giúp so sánh tuổi xương với tuổi thực của trẻ.

Tuổi xương vượt trước tuổi thật cho thấy xương đang trưởng thành sớm
Chênh lệch lớn báo hiệu nguy cơ đóng sụn sớm, ảnh hưởng chiều cao sau này

Đây là thăm dò quan trọng để tiên lượng tăng trưởng và theo dõi hiệu quả điều trị theo thông tin của Trung tâm Y tế Đại học Rochester cung cấp.

2.4. Siêu âm các cơ quan sinh dục

Tùy giới tính bác sĩ có thể chỉ định:

Siêu âm tử cung – buồng trứng, tuyến vú (ở bé gái)
Siêu âm tinh hoàn (ở bé trai)

Mục tiêu là đánh giá kích thước, mức độ trưởng thành cơ quan sinh dục và phát hiện bất thường như u, nang có thể gây dậy thì sớm

Lưu ý: Với bé gái, xét nghiệm dậy thì sớm ở bé gái thường phối hợp hormone + siêu âm để đánh giá toàn diện.

2.5. Chụp MRI não (khi cần thiết)

MRI não được chỉ định khi nghi ngờ dậy thì sớm trung ương, đặc biệt ở:

Bé trai
Trẻ dậy thì rất sớm
Trẻ có triệu chứng thần kinh (đau đầu, nhìn mờ, co giật…)

MRI giúp phát hiện tổn thương vùng dưới đồi – tuyến yên như u hoặc bất thường cấu trúc

3. Các chỉ số nào cần được quan tâm trong xét nghiệm dậy thì sớm?

3.1. LH – FSH

Trong đánh giá dậy thì sớm, sự gia tăng rõ rệt của hormone LH, đặc biệt khi đỉnh LH cao hơn FSH sau nghiệm pháp kích thích GnRH, là dấu hiệu cho thấy trục nội tiết trung ương đã được hoạt hóa sớm. Ngoài ra, ở một số trường hợp, mức LH nền tăng cao ngay từ đầu cũng mang giá trị gợi ý chẩn đoán quan trọng.

3.2. Estradiol/Testosterone

Estradiol tăng ở bé gái
Testosterone tăng ở bé trai

Mức tăng cần được diễn giải theo tuổi, giai đoạn dậy thì và giới tính.

3.3. Tuổi xương so với tuổi thật

Chênh lệch tuổi xương là yếu tố then chốt để:

Đánh giá mức độ tiến triển
Tiên lượng chiều cao trưởng thành
Quyết định theo dõi hay can thiệp điều trị

4. Sau khi có kết quả xét nghiệm, phụ huynh cần làm gì?

Không tự kết luận chỉ dựa vào một chỉ số đơn lẻ
Trao đổi với bác sĩ chuyên khoa để tổng hợp lâm sàng – xét nghiệm – hình ảnh
Tuân thủ kế hoạch theo dõi/điều trị nếu được chỉ định
Đồng hành tâm lý, điều chỉnh dinh dưỡng – vận động cho trẻ
Phụ huynh có thể đưa trẻ thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín như Thu Cúc TCI để được đánh giá bài bản về vấn đề của con em mình.

Xét nghiệm dậy thì sớm là bước không thể thiếu để chẩn đoán chính xác, phân loại nguyên nhân và định hướng điều trị phù hợp cho trẻ. Việc thực hiện đầy đủ các xét nghiệm chẩn đoán dậy thì sớm (hormone, tuổi xương, siêu âm, MRI khi cần) giúp bảo vệ tối đa tiềm năng phát triển thể chất và tâm lý của trẻ.

Nguồn thông tin tham khảo: MayoClinic, URMC