Xét nghiệm tiểu đường gồm những gì và khi nào cần làm?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thực tế. Đúng như bạn nghi ngờ, các triệu chứng như khát nước nhiều, tiểu nhiều, mệt mỏi dai dẳng có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh tiểu đường (đái tháo đường). Việc làm xét nghiệm tiểu đường sớm là cách tốt nhất để chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm về sau.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ từng loại xét nghiệm, thời điểm nên thực hiện và ý nghĩa của từng chỉ số để bạn hiểu rõ hơn.
Các loại xét nghiệm tiểu đường thường được chỉ định
– Xét nghiệm glucose máu lúc đói (FPG – Fasting Plasma Glucose): Đo nồng độ đường trong máu sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ. Đây là xét nghiệm đơn giản, phổ biến và thường là bước đầu tiên để tầm soát tiểu đường.
– Xét nghiệm HbA1c (Hemoglobin A1c): Phản ánh mức đường huyết trung bình trong vòng 2–3 tháng gần nhất, không cần nhịn ăn. Rất hữu ích để chẩn đoán và theo dõi hiệu quả điều trị.
– Nghiệm pháp dung nạp glucose (OGTT – Oral Glucose Tolerance Test): Sau khi nhịn ăn, bạn uống một lượng glucose tiêu chuẩn, rồi đo đường huyết ở thời điểm 0, 60 và 120 phút. Xét nghiệm này nhạy hơn, thường dùng để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ hoặc khi kết quả FPG không rõ ràng.
– Xét nghiệm glucose máu ngẫu nhiên: Được thực hiện bất kỳ lúc nào trong ngày, thường khi có triệu chứng cấp tính nghi ngờ tiểu đường. Nếu kết quả ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) kèm triệu chứng, có thể chẩn đoán tiểu đường ngay.
Khi nào bạn nên đi làm xét nghiệm tiểu đường?
– Có triệu chứng điển hình: khát nước nhiều, tiểu nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài, vết thương lâu lành.
– Yếu tố nguy cơ cao: thừa cân/béo phì, tiền sử gia đình có người bị tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ hoặc sinh con nặng trên 4 kg.
– Tuổi ≥ 35–40: Nhiều hướng dẫn y khoa hiện nay khuyến cáo tầm soát định kỳ từ độ tuổi này, ngay cả khi không có triệu chứng.
– Phụ nữ mang thai: Thường được làm OGTT vào tuần 24–28 để tầm soát tiểu đường thai kỳ.
Chuẩn bị trước khi làm xét nghiệm tiểu đường như thế nào?
– Với xét nghiệm glucose lúc đói hoặc OGTT, bạn cần nhịn ăn ít nhất 8 giờ (chỉ uống nước lọc), tránh rượu bia, tập nặng trước đó 24 giờ.
– Xét nghiệm HbA1c không yêu cầu nhịn ăn, có thể làm bất kỳ thời điểm nào trong ngày.
– Nếu đang dùng thuốc (đặc biệt là corticosteroid, lợi tiểu, thuốc chẹn beta…), hãy thông báo cho bác sĩ vì một số thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả đường huyết.
– Tránh làm xét nghiệm ngay sau khi bị ốm, nhiễm trùng cấp tính hoặc stress nặng, vì có thể làm tăng đường huyết tạm thời.
Đọc hiểu kết quả xét nghiệm tiểu đường như thế nào?
Dưới đây là các ngưỡng chẩn đoán theo tiêu chuẩn của Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA):
| Loại xét nghiệm | Bình thường | Tiền tiểu đường | Tiểu đường |
|---|---|---|---|
| Glucose lúc đói | < 100 mg/dL (<5.6 mmol/L) | 100–125 mg/dL (5.6–6.9 mmol/L) | ≥ 126 mg/dL (≥7.0 mmol/L) |
| HbA1c | < 5.7% | 5.7–6.4% | ≥ 6.5% |
| OGTT (2 giờ) | < 140 mg/dL (<7.8 mmol/L) | 140–199 mg/dL (7.8–11.0 mmol/L) | ≥ 200 mg/dL (≥11.1 mmol/L) |
Lưu ý: Chẩn đoán tiểu đường thường cần xác nhận bằng 2 lần xét nghiệm (trừ khi có triệu chứng rõ ràng kèm glucose ngẫu nhiên ≥200 mg/dL).
Trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều bệnh nhân chủ quan với các dấu hiệu “nhỏ” như mệt mỏi hay đi tiểu đêm, đến khi phát hiện tiểu đường thì đã có tổn thương thần kinh, mắt hoặc thận. Xét nghiệm tiểu đường không phức tạp, chi phí hợp lý và có thể cứu bạn khỏi những biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn trên 35 tuổi, có yếu tố nguy cơ hoặc đang có triệu chứng nghi ngờ — đừng chần chừ, hãy đi xét nghiệm ngay. Phát hiện sớm không chỉ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn mà còn giảm đáng kể nguy cơ nhập viện và suy giảm chất lượng cuộc sống sau này.
