Xét nghiệm sốt xuất huyết khi nào và cần làm những gì?
Chào bạn,
Nếu bạn hoặc người thân đang nghi ngờ mắc sốt xuất huyết, việc xét nghiệm sốt xuất huyết đúng thời điểm là rất quan trọng để chẩn đoán sớm, theo dõi diễn tiến và tránh biến chứng nguy hiểm. Trong phần này, tôi sẽ giải thích rõ: khi nào cần xét nghiệm, xét nghiệm gì, và ý nghĩa của từng loại xét nghiệm trong chẩn đoán sốt xuất huyết.
Nguyên nhân và thời điểm cần xét nghiệm sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi vằn. Bệnh thường khởi phát đột ngột với sốt cao, đau đầu, đau cơ – khớp, và có thể tiến triển nặng nếu không được theo dõi sát.
Bạn nên nghĩ đến việc làm xét nghiệm sốt xuất huyết khi có các dấu hiệu sau:
– Sốt cao liên tục từ 2–7 ngày, không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
– Đau nhức cơ, đau hốc mắt, buồn nôn, chán ăn kéo dài.
– Xuất hiện chấm xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, nướu hoặc kinh nguyệt bất thường.
– Sống hoặc làm việc trong vùng đang có dịch sốt xuất huyết.
Lưu ý: Xét nghiệm trong 3 ngày đầu thường cho kết quả NS1 dương tính (phát hiện kháng nguyên virus), còn từ ngày thứ 4 trở đi, IgM/IgG (kháng thể) mới bắt đầu tăng – vì vậy thời điểm xét nghiệm ảnh hưởng lớn đến độ chính xác.
Các loại xét nghiệm sốt xuất huyết phổ biến và ý nghĩa
Hiện nay, có 3 nhóm xét nghiệm chính được sử dụng trong chẩn đoán sốt xuất huyết:
– Xét nghiệm NS1: Phát hiện kháng nguyên virus Dengue trong máu. Hiệu quả nhất trong 24–72 giờ đầu kể từ khi sốt. Dương tính sớm giúp chẩn đoán nhanh, can thiệp kịp thời.
– Xét nghiệm IgM/IgG: Phát hiện kháng thể do cơ thể sinh ra để chống lại virus. IgM thường dương tính từ ngày thứ 4–5, cho thấy nhiễm cấp; IgG dương tính muộn hơn, gợi ý đã từng nhiễm trước đó.
– Công thức máu (CBC): Không chẩn đoán trực tiếp sốt xuất huyết, nhưng rất quan trọng để theo dõi tiểu cầu giảm, hemoconcentration (máu cô đặc) – hai dấu hiệu cảnh báo nguy cơ biến chứng nặng như xuất huyết hay sốc.
Trong thực tế lâm sàng, tôi thường chỉ định kết hợp cả ba loại để đánh giá toàn diện tình trạng bệnh.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám và xét nghiệm ngay
Không phải ai sốt cũng cần xét nghiệm sốt xuất huyết, nhưng bạn phải đi khám ngay nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
– Sốt cao ≥39°C kéo dài trên 2 ngày, kèm mệt mỏi rõ rệt.
– Đau bụng vùng hạ sườn phải hoặc gan to.
– Nôn liên tục, bứt rứt, li bì hoặc vật vã.
– Tiểu ít, tay chân lạnh, mạch nhanh – dấu hiệu cảnh báo sốc do sốt xuất huyết.
– Chảy máu niêm mạc, nôn ra máu, đi cầu phân đen.
Đặc biệt ở trẻ nhỏ và người lớn tuổi, bệnh có thể diễn tiến nhanh và âm thầm – đừng chờ “hết sốt mới đi khám”, vì giai đoạn nguy hiểm nhất thường rơi vào ngày thứ 3–7, khi sốt bắt đầu lui.
Hướng dẫn chăm sóc và theo dõi sau khi xét nghiệm
Nếu xét nghiệm xác định dương tính với sốt xuất huyết, bạn cần:
– Uống nhiều nước: oresol, nước dừa, nước trái cây – để bù dịch và ngăn ngừa cô đặc máu.
– Theo dõi tiểu cầu và hematocrit mỗi ngày nếu bác sĩ yêu cầu, đặc biệt từ ngày thứ 3 trở đi.
– Không tự ý dùng aspirin, ibuprofen – vì có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết. Chỉ dùng paracetamol theo liều khuyến cáo.
– Nghỉ ngơi tuyệt đối, tránh vận động mạnh dù đã hết sốt, vì nguy cơ xuất huyết nội vẫn còn trong vài ngày.
Tôi thường dặn bệnh nhân: “Hết sốt chưa phải là khỏi – đó có thể là lúc bệnh trở nặng nhất.” Vì vậy, tuân thủ lịch tái khám và xét nghiệm theo hướng dẫn là vô cùng quan trọng.
Xét nghiệm sốt xuất huyết không chỉ giúp chẩn đoán mà còn là công cụ theo dõi diễn tiến bệnh, phát hiện sớm nguy cơ biến chứng. Nếu bạn sống trong vùng dịch và có triệu chứng nghi ngờ, đừng chần chừ – hãy đi khám và làm xét nghiệm trong vòng 72 giờ đầu để có kết quả chính xác nhất.
Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh: diệt lăng quăng, mặc áo dài tay, ngủ màn và dùng kem chống muỗi là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả mà tôi luôn khuyên bệnh nhân của mình áp dụng.
