Nhóm máu Rh là gì?

“Em mới đi hiến máu lần đầu, bác sĩ bảo em thuộc nhóm máu Rh âm – một loại khá hiếm. Em nghe nói điều này có thể ảnh hưởng đến thai kỳ và truyền máu, nhưng không hiểu rõ lắm. Liệu em có cần lo lắng không, và nên làm gì để chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất quan trọng và tôi thường xuyên gặp nhiều bệnh nhân – đặc biệt là phụ nữ trẻ – băn khoăn như vậy khi lần đầu biết mình mang nhóm máu Rh âm. Nhóm máu Rh (Rhesus) là một yếu tố di truyền quyết định sự hiện diện hay vắng mặt của protein D trên bề mặt hồng cầu. Nếu bạn có protein này, bạn là Rh dương (+); nếu không, bạn là Rh âm (–). Dù không ảnh hưởng đến sức khỏe hàng ngày, nhưng sự khác biệt này lại rất quan trọng trong truyền máu và mang thai, vì có thể gây phản ứng miễn dịch nghiêm trọng nếu không được theo dõi đúng cách.

Nhóm máu Rh là gì và cơ chế hoạt động ra sao?

Nhóm máu Rh là một phần trong hệ thống phân loại nhóm máu ngoài hệ ABO (A, B, AB, O). Trong đó, yếu tố Rh (Rhesus factor) – cụ thể là kháng nguyên D – đóng vai trò then chốt:

– Nếu hồng cầu của bạn có kháng nguyên D, bạn thuộc nhóm Rh dương (chiếm khoảng 85% dân số).
– Nếu không có kháng nguyên D, bạn là Rh âm (khoảng 15%, và ở một số dân tộc châu Á, tỷ lệ này còn thấp hơn).

Khác với hệ ABO, cơ thể không tự sinh kháng thể chống Rh ngay từ đầu. Tuy nhiên, nếu người Rh âm tiếp xúc với máu Rh dương (qua truyền máu hoặc mang thai), hệ miễn dịch có thể tạo kháng thể chống Rh – và chính những kháng thể này sẽ gây nguy hiểm trong các lần tiếp xúc sau.

Khi nào nhóm máu Rh trở nên quan trọng?

Sự khác biệt Rh trở thành vấn đề trong hai tình huống lâm sàng chính:

– Truyền máu không tương thích: Người Rh âm nhận máu Rh dương có thể phát triển phản ứng miễn dịch, dẫn đến tan máu cấp tính – một biến chứng đe dọa tính mạng.
– Mang thai không tương hợp Rh: Nếu mẹ Rh âm mang thai con Rh dương (do bố Rh dương), máu thai nhi có thể rò vào tuần hoàn mẹ trong quá trình sinh nở (hoặc sảy thai, chọc ối…). Lúc này, cơ thể mẹ tạo kháng thể chống Rh. Những kháng thể này không ảnh hưởng đến thai đầu, nhưng có thể tấn công hồng cầu của các thai nhi Rh dương sau này, gây bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh – một tình trạng nặng nếu không được dự phòng.

Dấu hiệu và nguy cơ liên quan đến nhóm máu Rh

Bản thân việc mang nhóm máu Rh âm không gây triệu chứng. Tuy nhiên, bạn nên lưu ý nếu:

– Bạn là phụ nữ Rh âm và đang mang thai hoặc có kế hoạch sinh con.
– Bạn từng được truyền máu mà không rõ nhóm Rh của bản thân.
– Gia đình có tiền sử phản ứng sau truyền máu hoặc trẻ sơ sinh bị vàng da nặng, thiếu máu không rõ nguyên nhân.

Trong phòng khám, tôi từng gặp trường hợp sản phụ Rh âm không tiêm globulin kháng D sau sinh con Rh dương, dẫn đến thai thứ hai bị phù nề nặng và phải can thiệp trong bụng mẹ. May mắn thay, điều này hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được tầm soát sớm.

Cách quản lý và phòng ngừa rủi ro do nhóm máu Rh

Nếu bạn thuộc nhóm Rh âm, đừng lo lắng – chỉ cần chủ động một chút:

– Luôn xác định nhóm máu đầy đủ (ABO + Rh) trước khi truyền máu hoặc phẫu thuật.
– Phụ nữ Rh âm mang thai: Sàng lọc kháng thể Rh định kỳ và tiêm globulin kháng D (anti-D) vào tuần 28 của thai kỳ, sau sinh (nếu con Rh dương), hoặc sau bất kỳ thủ thuật nào có nguy cơ rò máu thai-mẹ (sảy thai, chọc ối…).
– Mang theo thẻ nhóm máu hoặc ghi chú trong hồ sơ y tế cá nhân.
– Không tự ý hiến hoặc nhận máu nếu chưa xét nghiệm Rh.

Globulin kháng D hoạt động như “lá chắn” – nó vô hiệu hóa hồng cầu Rh dương xâm nhập trước khi hệ miễn dịch kịp phản ứng, giúp ngăn ngừa hình thành kháng thể lâu dài.

Nhóm máu Rh không ảnh hưởng đến sức khỏe thường ngày, nhưng lại đóng vai trò then chốt trong truyền máu và thai nghén. Nếu bạn là Rh âm – đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ – việc hiểu rõ và phối hợp với bác sĩ sản khoa hoặc huyết học sẽ giúp bạn phòng tránh biến chứng nghiêm trọng một cách hiệu quả. Đừng đợi đến khi có vấn đề mới kiểm tra: biết nhóm máu Rh của mình là một bước nhỏ nhưng cực kỳ quan trọng trong hành trình chăm sóc sức khỏe chủ động.