Chỉ số GPT là gì và có ý nghĩa thế nào trong xét nghiệm gan?

“Dạo gần đây tôi đi xét nghiệm sức khỏe định kỳ và thấy bác sĩ ghi chú ‘chỉ số GPT cao’. Tôi không hiểu GPT là gì, có nguy hiểm không, hay chỉ là một con số bình thường? Liệu gan tôi có đang gặp vấn đề không?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất phổ biến — và hoàn toàn hợp lý để lo lắng. Chỉ số GPT (hay còn gọi là ALT – Alanine Aminotransferase) là một enzym chủ yếu tồn tại trong tế bào gan. Khi gan bị tổn thương, GPT sẽ rò rỉ vào máu, khiến nồng độ trong xét nghiệm tăng cao. Đây là một trong những dấu hiệu sớm giúp bác sĩ đánh giá tình trạng sức khỏe gan.

GPT là gì và vai trò của nó trong cơ thể?

GPT (Glutamic Pyruvic Transaminase), nay thường được gọi là ALT, là một loại men gan tham gia vào quá trình chuyển hóa protein. Enzym này tập trung chủ yếu ở tế bào gan, với nồng độ rất thấp trong máu khi gan khỏe mạnh.

Khi tế bào gan bị viêm, hoại tử hoặc tổn thương do rượu, virus, thuốc…, GPT sẽ “rò rỉ” ra máu. Vì vậy, xét nghiệm GPT chính là một “cửa sổ” phản ánh mức độ tổn thương gan — chứ không phải chức năng gan tổng thể.

Nguyên nhân khiến chỉ số GPT tăng cao

– Viêm gan do virus (viêm gan B, C): nguyên nhân hàng đầu tại Việt Nam.
– Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): thường gặp ở người thừa cân, rối loạn lipid, đái tháo đường.
– Lạm dụng rượu bia: gây viêm gan do rượu, làm GPT tăng rõ rệt.
– Tác dụng phụ của thuốc: paracetamol liều cao, một số kháng sinh, thuốc hạ mỡ máu…
– Tập luyện quá sức hoặc chấn thương cơ: đôi khi cũng làm GPT tăng nhẹ (do men này có mặt ở cơ, dù ít).

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trẻ tuổi với GPT tăng 2–3 lần chỉ vì uống thuốc giảm đau tự ý trong thời gian dài.

Khi nào cần lo lắng về chỉ số GPT cao?

Không phải cứ GPT tăng là nguy hiểm, nhưng bạn nên lưu ý nếu có các dấu hiệu sau:
– GPT tăng trên 2 lần giới hạn trên của bình thường (thường >80 U/L).
– Kèm theo triệu chứng: mệt mỏi kéo dài, vàng da, chán ăn, buồn nôn, nước tiểu sẫm màu.
– Tăng liên tục qua nhiều lần xét nghiệm cách nhau 2–4 tuần.
– Có yếu tố nguy cơ: tiền sử viêm gan, nghiện rượu, béo phì, dùng thuốc độc gan.

Lưu ý: GPT có thể dao động theo ngày, do vậy không chẩn đoán bệnh chỉ dựa trên một lần xét nghiệm đơn lẻ.

Cách kiểm soát và bảo vệ gan khi GPT tăng

– Ngưng rượu bia hoàn toàn, kể cả lượng nhỏ.
– Tránh tự ý dùng thuốc, đặc biệt là các loại thực phẩm chức năng “giải độc gan” không rõ nguồn gốc.
– Giảm cân nếu thừa cân, kết hợp chế độ ăn ít đường – ít chất béo bão hòa.
– Tập thể dục đều đặn (ít nhất 150 phút/tuần) để cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ.
– Theo dõi định kỳ: xét nghiệm lại GPT sau 4–6 tuần, kết hợp với AST, bilirubin, siêu âm gan nếu cần.

Chỉ số GPT không phải là “bản án” cho gan, nhưng là tín hiệu cảnh báo sớm mà cơ thể gửi đến bạn. Trong đa số trường hợp, việc điều chỉnh lối sống kịp thời có thể đưa GPT về mức an toàn. Tuy nhiên, nếu GPT tăng kéo dài hoặc kèm triệu chứng bất thường, bạn nên đến chuyên khoa gan để được đánh giá sâu hơn — bởi tổn thương gan thường diễn tiến âm thầm, đến khi có triệu chứng rõ thì đã ở giai đoạn muộn.