Thiếu máu do đâu – nguyên nhân phổ biến bạn cần biết

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những biểu hiện rất điển hình của thiếu máu. Đúng như bạn nghi ngờ, các triệu chứng như mệt mỏi, da xanh, chóng mặt, tim đập nhanh thường là dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang thiếu hồng cầu hoặc hemoglobin – thành phần quan trọng giúp vận chuyển oxy đến các mô. Thiếu máu không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là hậu quả của nhiều nguyên nhân khác nhau, và việc xác định đúng “gốc rễ” sẽ quyết định hướng điều trị hiệu quả.

Dưới đây, tôi xin chia sẻ những nguyên nhân phổ biến nhất gây thiếu máu, dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm của tôi.

Nguyên nhân chính gây thiếu máu

Thiếu máu xảy ra khi cơ thể không tạo đủ hồng cầu, mất hồng cầu quá mức, hoặc hồng cầu bị phá hủy sớm. Cụ thể:

– Thiếu sắt: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất, đặc biệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (do mất máu kinh nguyệt), người ăn chay trường, hoặc sau phẫu thuật tiêu hóa. Sắt là nguyên liệu thiết yếu để tạo hemoglobin.

– Thiếu vitamin B12 hoặc acid folic: Hai vi chất này cần thiết cho quá trình tạo hồng cầu trong tủy xương. Thiếu B12 thường gặp ở người lớn tuổi, người đã cắt dạ dày, hoặc mắc bệnh tự miễn như viêm teo niêm mạc dạ dày.

– Mất máu mạn tính: Chảy máu đường tiêu hóa (do loét dạ dày, trĩ, polyp đại tràng…), rong kinh kéo dài, hoặc chấn thương đều có thể dẫn đến thiếu máu nếu không được phát hiện sớm.

– Bệnh lý tủy xương: Tủy xương là “nhà máy” sản xuất hồng cầu. Khi bị suy tủy, ung thư máu (như leukemia), hoặc xơ tủy, quá trình tạo máu sẽ bị suy giảm nghiêm trọng.

– Thiếu máu tan máu: Hồng cầu bị phá hủy sớm do bất thường di truyền (như thalassemia, thiếu G6PD) hoặc mắc phải (do nhiễm trùng, thuốc, bệnh tự miễn).

– Bệnh mạn tính: Các tình trạng như suy thận, viêm khớp dạng thấp, ung thư… có thể ức chế quá trình tạo máu, dẫn đến thiếu máu “do bệnh lý nền”.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải lúc nào thiếu máu cũng biểu hiện rõ ràng, nhưng bạn nên lưu ý nếu có:

– Mệt mỏi kéo dài, khó tập trung, giảm khả năng lao động. – Da niêm mạc nhợt nhạt, đặc biệt ở lòng bàn tay, mí mắt dưới. – Tim đập nhanh, khó thở khi gắng sức nhẹ. – Lưỡi nhẵn, đau rát; móng tay dẹt, dễ gãy (gặp trong thiếu sắt nặng). – Triệu chứng thần kinh như tê bì, đi đứng loạng choạng (gợi ý thiếu B12).

Nếu các dấu hiệu này kéo dài trên 2 tuần hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, bạn nên đi khám để làm xét nghiệm máu (CBC, ferritin, B12, acid folic…).

Làm sao để cải thiện và phòng ngừa thiếu máu?

Việc điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân, nhưng một số nguyên tắc chung bạn có thể áp dụng:

– Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Ăn thực phẩm giàu sắt (thịt đỏ, gan, đậu, rau lá xanh đậm), kết hợp với vitamin C (cam, ổi) để tăng hấp thu sắt. Tránh uống trà, cà phê ngay sau bữa ăn vì chúng cản trở hấp thu sắt.

– Không tự ý uống thuốc sắt: Dùng sắt khi không cần thiết có thể gây táo bón, tổn thương gan. Chỉ bổ sung khi có chẩn đoán xác định và theo hướng dẫn bác sĩ.

– Điều trị nguyên nhân gốc: Ví dụ, nếu thiếu máu do rong kinh, cần khám phụ khoa; nếu do loét dạ dày, cần nội soi tiêu hóa.

– Theo dõi định kỳ: Đặc biệt với người lớn tuổi, phụ nữ có thai, hoặc người có bệnh mạn tính.

Thiếu máu tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu bỏ qua, nó có thể là “báo động đỏ” cho những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Trong phòng khám của tôi, không ít bệnh nhân đến muộn chỉ vì nghĩ “mệt là do làm việc nhiều”. Hãy lắng nghe cơ thể bạn – nếu mệt mỏi không rõ nguyên nhân kéo dài, đừng chần chừ đi khám. Xét nghiệm máu đơn giản có thể giúp bạn tìm ra nguyên nhân và điều chỉnh kịp thời, tránh biến chứng lâu dài.