Hẹp khít van động mạch chủ do thấp tim có nguy hiểm không?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo rất thật và đáng quan tâm. Hẹp khít van động mạch chủ do biến chứng của bệnh thấp tim là một tình trạng tim mạch nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy tim, rối loạn nhịp, thậm chí đột tử nếu không được can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, nhờ y học hiện đại, nhiều trường hợp như của bạn hoàn toàn có thể được điều trị hiệu quả bằng phẫu thuật thay van.

Nguyên nhân gây hẹp van động mạch chủ ở người trưởng thành

Hẹp van động mạch chủ xảy ra khi van không mở đủ rộng để máu từ tim bơm ra cơ thể. Ở người lớn, ba nguyên nhân chính thường gặp gồm:

– Thoái hóa vôi hóa do tuổi tác: phổ biến ở người trên 60 tuổi, van dần bị vôi hóa và cứng lại.
– Dị tật bẩm sinh: như van động mạch chủ hai lá (thay vì ba lá), dễ tổn thương sớm.
– Biến chứng của bệnh thấp tim: hệ miễn dịch tấn công nhầm mô van tim sau nhiễm liên cầu khuẩn họng, gây viêm và xơ dính van – đây chính là nguyên nhân trong trường hợp bạn hỏi.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân trung niên như anh Mỹ – họ tưởng chỉ “mỏi tim” do tuổi, nhưng thực chất là di chứng âm thầm từ cơn viêm họng thời thanh thiếu niên chưa được điều trị dứt điểm.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Hẹp van động mạch chủ tiến triển âm thầm, nhưng khi xuất hiện triệu chứng thì thường đã ở giai đoạn nặng. Bạn nên đi khám chuyên khoa tim mạch nếu có:

– Mệt mỏi rõ rệt khi gắng sức (leo cầu thang, đi bộ nhanh).
– Khó thở, đặc biệt khi nằm hoặc vận động.
– Đau ngực kiểu thắt, cảm giác nặng trước ngực.
– Chóng mặt, ngất xỉu đột ngột.
– Nhịp tim bất thường: hồi hộp, trống ngực, hoặc tim đập chậm.

Lưu ý: Khi diện tích mở van giảm xuống dưới 1,0 cm² (bình thường 3–4 cm²), đặc biệt dưới 0,7 cm² như trường hợp anh Mỹ (chỉ còn 0,6 cm²), đó là hẹp khít – cần can thiệp ngoại khoa càng sớm càng tốt.

Điều trị và tiên lượng sau thay van

Khi van đã vôi hóa nặng, dính chặt và tim bắt đầu suy, phẫu thuật thay van là lựa chọn tối ưu. Hiện nay có hai loại van thay:

– Van sinh học: làm từ mô động vật, ít cần thuốc chống đông lâu dài. Phù hợp với người lớn tuổi hoặc không muốn dùng thuốc suốt đời. Thường dùng kháng đông khoảng 3 tháng sau mổ, sau đó có thể ngưng nếu không có yếu tố nguy cơ khác (như rung nhĩ).
– Van cơ học: bền hơn, nhưng đòi hỏi dùng thuốc kháng đông suốt đời để tránh cục máu đông.

Trong ca của anh Mỹ, chúng tôi chọn van sinh học vì ông ở độ tuổi 55, sức khỏe tổng quát ổn và mong muốn hạn chế phụ thuộc thuốc. Kết hợp kỹ thuật gây mê hiện đại (gây tê mặt phẳng cơ dựng sống), bệnh nhân hồi phục nhanh, xuất viện sau 5 ngày mà không cần morphin giảm đau.

Cách phòng ngừa thấp tim và bảo vệ van tim

Bệnh thấp tim không lây, nhưng khởi phát sau nhiễm liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A ở họng – loại vi khuẩn gây viêm họng, amidan. Điều đáng tiếc là hiện chưa có vaccine phòng loại vi khuẩn này. Do đó, chìa khóa nằm ở:

– Điều trị triệt để viêm họng, viêm amidan: nếu bác sĩ kê kháng sinh (thường là penicillin), bạn phải uống đủ liều, đủ thời gian – ít nhất 10 ngày, dù triệu chứng đã hết.
– Giữ vệ sinh răng miệng và mũi họng: súc họng, đánh răng đều đặn, tránh để vi khuẩn trú ngụ.
– Giữ ấm cổ, ngực vào mùa lạnh: cảm lạnh dễ dẫn đến viêm họng tái phát.
– Tăng cường miễn dịch: ăn đủ chất, ngủ đủ giấc, vận động điều độ.

Với những ai từng mắc thấp tim, việc tiêm penicillin chậm (benzathine penicillin G) định kỳ – mỗi 3–4 tuần – là biện pháp then chốt để ngăn tái phát và bảo vệ van tim khỏi tổn thương thêm. Lịch tiêm có thể kéo dài 5–10 năm, thậm chí suốt đời ở một số trường hợp.

Hẹp van động mạch chủ do thấp tim không phải là “bản án”, nhưng là lời nhắc nhở mạnh mẽ về tầm quan trọng của việc điều trị đúng các nhiễm trùng đường hô hấp từ sớm. Trong nhiều năm hành nghề, tôi thấy rằng biến chứng tim do thấp thường có thể tránh được – nếu chúng ta không xem nhẹ những cơn viêm họng “thông thường”.

Nếu bạn từng bị thấp tim hoặc có triệu chứng mệt, khó thở khi gắng sức, hãy chủ động tầm soát tim bằng siêu âm Doppler. Can thiệp kịp thời không chỉ cứu van tim, mà còn cứu cả cuộc sống của bạn.