Bệnh tim thiếu máu cục bộ: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn — những cơn đau ngực thoáng qua nhưng lặp lại, đặc biệt khi gắng sức, chính là lời cảnh báo quan trọng từ trái tim. Bệnh tim thiếu máu cục bộ (hay còn gọi là thiếu máu cơ tim) xảy ra khi lượng máu giàu oxy đến nuôi cơ tim bị giảm sút, thường do các động mạch vành bị hẹp hoặc tắc nghẽn. Nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim — một biến cố nguy hiểm đến tính mạng.

Cần biết gì về bệnh tim thiếu máu cục bộ?

Bệnh tim thiếu máu cục bộ là hậu quả của sự mất cân bằng giữa nhu cầu oxy của cơ tim và khả năng cung cấp oxy qua hệ thống động mạch vành. Trái tim cần một lượng máu liên tục để co bóp hiệu quả, nhưng khi các mảng xơ vữa tích tụ trong lòng động mạch vành (quá trình xơ vữa động mạch), dòng máu bị cản trở, gây thiếu oxy — đặc biệt trong lúc tim làm việc nhiều hơn như vận động, xúc cảm mạnh hoặc căng thẳng.

Đây là một trong những biểu hiện phổ biến nhất của bệnh mạch vành, và có thể xuất hiện dưới hai dạng chính:
– Thiếu máu cơ tim ổn định: triệu chứng xuất hiện khi gắng sức và giảm khi nghỉ ngơi.
– Thiếu máu cơ tim không ổn định: cơn đau ngực xảy ra ngay cả khi nghỉ, không lường trước được, và có nguy cơ tiến triển thành nhồi máu cơ tim cấp.

Nguyên nhân gây bệnh tim thiếu máu cục bộ

Nguyên nhân chủ yếu là xơ vữa động mạch vành, nhưng nhiều yếu tố nguy cơ thúc đẩy quá trình này:

– Tăng huyết áp kéo dài: làm tổn thương thành mạch, tạo điều kiện cho mảng bám hình thành.
– Rối loạn lipid máu: đặc biệt là tăng LDL-cholesterol (“mỡ xấu”) và giảm HDL-cholesterol (“mỡ tốt”).
– Đái tháo đường: làm tổn thương vi mạch và gia tăng viêm mạn tính trong thành mạch.
– Hút thuốc lá: gây co mạch, tăng đông máu và tổn thương nội mạc mạch.
– Béo phì và lối sống ít vận động: làm trầm trọng thêm các rối loạn chuyển hóa.
– Tiền sử gia đình: nếu người thân mắc bệnh tim mạch sớm (nam <55 tuổi, nữ <65 tuổi).

Ngoài ra, các tình trạng như co thắt động mạch vành (Prinzmetal’s angina) hay viêm mạch cũng có thể gây thiếu máu cơ tim dù không có mảng xơ vữa rõ rệt.

Dấu hiệu nhận biết bệnh tim thiếu máu cục bộ

Triệu chứng điển hình nhất là cơn đau thắt ngực (angina pectoris), nhưng không phải ai cũng biểu hiện giống nhau:

– Cảm giác ép, nặng, thắt chặt ở ngực, thường lan lên cổ, hàm, vai trái hoặc cánh tay.
– Khó thở, vã mồ hôi, buồn nôn — đặc biệt ở phụ nữ và người lớn tuổi.
– Mệt bất thường khi gắng sức nhẹ, đôi khi bị nhầm với “tuổi già” hoặc “thiếu ngủ”.
– Ở người đái tháo đường, cơn đau có thể không rõ ràng (thiếu máu cơ tim “im lặng”) do tổn thương thần kinh ngoại biên.

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân nam 58 tuổi, suốt 3 tháng chỉ nghĩ mình “mệt do làm việc nhiều”, đến khi ngất xỉu mới phát hiện đã có tổn thương nặng ở 3 nhánh động mạch vành.

Khi nào cần đi khám ngay?

Bạn nên tìm đến bác sĩ tim mạch nếu:
– Cơn đau ngực xuất hiện lần đầu, đặc biệt khi gắng sức.
– Triệu chứng kéo dài trên 10 phút, không giảm khi nghỉ.
– Đau ngực kèm toát mồ hôi lạnh, khó thở, choáng váng — đây có thể là dấu hiệu nhồi máu cơ tim cấp, cần cấp cứu ngay.

Chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ như thế nào?

– Điện tâm đồ (ECG): phát hiện thiếu máu cơ tim cấp hoặc dấu hiệu cũ của nhồi máu.
– Xét nghiệm men tim (troponin, CK-MB): giúp phân biệt cơn đau thắt ngực ổn định với hội chứng mạch vành cấp.
– Siêu âm tim gắng sức hoặc chụp CT mạch vành: đánh giá mức độ hẹp động mạch vành không xâm lấn.
– Chụp mạch vành qua da (DSA): tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán chính xác và can thiệp nếu cần.

Điều trị bệnh tim thiếu máu cục bộ ra sao?

Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, ngăn ngừa tiến triển bệnh và tránh biến cố tim mạch.

1. Thay đổi lối sống
– Bỏ thuốc lá hoàn toàn.
– Ăn uống lành mạnh: giảm muối, đường, chất béo bão hòa; tăng rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt.
– Tập thể dục đều đặn (30 phút/ngày, 5 ngày/tuần) theo hướng dẫn bác sĩ.
– Kiểm soát cân nặng, huyết áp, đường huyết và mỡ máu.

2. Dùng thuốc
– Aspirin liều thấp: chống kết tập tiểu cầu.
– Statins: hạ cholesterol và ổn định mảng xơ vữa.
– Thuốc chẹn beta, ức chế canxi, nitrat: giảm nhu cầu oxy của tim và giãn mạch vành.
– Thuốc ức chế SGLT2 hoặc GLP-1 (ở người đái tháo đường): vừa kiểm soát đường huyết, vừa bảo vệ tim.

3. Can thiệp tái lập lưu thông
– Nong mạch và đặt stent: mở rộng đoạn động mạch hẹp.
– Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): khi tổn thương lan tỏa hoặc ở nhiều nhánh.

Phòng ngừa bệnh tim thiếu máu cục bộ thế nào?

Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh. Bạn có thể:
– Khám sức khỏe định kỳ từ sau tuổi 40, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ.
– Kiểm tra huyết áp, mỡ máu, đường huyết ít nhất 1 lần/năm.
– Duy trì hoạt động thể chất vừa sức — đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe đều rất tốt cho tim.
– Quản lý stress: thiền, yoga, ngủ đủ giấc giúp giảm gánh nặng cho tim mạch.

Bệnh tim thiếu máu cục bộ không phải là “bệnh của người già” — nó có thể xuất hiện sớm ở người trẻ có lối sống kém lành mạnh. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, đa số người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh, hạn chế biến chứng nghiêm trọng. Hãy lắng nghe cơ thể mình: khi tim “lên tiếng”, đừng bỏ qua — đó có thể là cơ hội quý giá để cứu lấy chính mình.