Viêm dạ dày ruột nên ăn gì?
Khi niêm mạc dạ dày và ruột đang bị viêm — do virus (như norovirus, rotavirus), vi khuẩn hoặc thậm chí phản ứng với thức ăn — hệ tiêu hóa trở nên cực kỳ nhạy cảm. Mục tiêu dinh dưỡng lúc này không phải là “ăn đủ chất”, mà là “ăn đúng cách”: giảm kích thích, dễ tiêu, bù nước – điện giải và cung cấp năng lượng tối thiểu để cơ thể chống chọi bệnh.
Dưới đây là những nhóm thực phẩm tôi thường khuyên bệnh nhân áp dụng ngay trong 24–72 giờ đầu:
1. Thực phẩm mềm, ít xơ, ít gia vị — nền tảng của chế độ hồi phục
– Cháo trắng loãng, súp rau củ nghiền, canh hầm xương (lọc bỏ mỡ) giúp cung cấp năng lượng mà không bắt dạ dày co bóp mạnh.
– Cơm trắng nấu mềm và bánh mì nướng (toast) — loại đã qua xử lý nhiệt, ít chất xơ thô, giúp “làm săn” phân nhờ tinh bột dễ hấp thu.
– Khoai tây luộc nghiền: giàu kali và tinh bột phức hợp, hỗ trợ bù điện giải tự nhiên.
Trong nhiều năm điều trị, tôi thấy bệnh nhân tuân thủ nhóm thực phẩm này thường giảm nôn và tiêu chảy rõ rệt sau 1–2 ngày.
2. Chế độ BRAT — “cứu cánh” cho đường ruột đang rối loạn
BRAT là viết tắt của Banana (chuối chín), Rice (cơm trắng), Applesauce (sốt táo nghiền), Toast (bánh mì nướng). Đây là chế độ kinh điển trong y khoa tiêu hóa nhi và người lớn khi bị tiêu chảy cấp:
– Chuối chín: giàu kali, pectin — giúp làm đặc phân và ổn định nhu động ruột.
– Sốt táo (táo hấp/nghiền): chứa tannin tự nhiên, có tác dụng se niêm mạc ruột.
– Lưu ý: BRAT chỉ dùng ngắn hạn (2–3 ngày), vì thiếu protein và chất béo thiết yếu.
3. Nguồn protein nhẹ — đừng bỏ qua, nhưng phải chọn kỹ
Nhiều người nghĩ “kiêng thịt” khi viêm dạ dày ruột, nhưng điều đó sai nếu kéo dài. Cơ thể vẫn cần protein để sửa chữa tổn thương. Tuy nhiên, hãy chọn:
– Ức gà luộc/hấp, bỏ da (giảm mỡ).
– Cá trắng hấp (như cá quả, cá hồi ít dầu).
– Thịt bò nạc xay hấp hoặc trứng luộc lòng đào (nếu không nôn).
Tránh thịt mỡ, chiên xào, xúc xích hay thịt chế biến sẵn — chúng làm tăng gánh nặng tiêu hóa.
4. Rau củ và trái cây — ưu tiên dạng chín, nghiền, ít axit
– Cà rốt hấp nghiền: giàu beta-carotene, dễ tiêu, giúp phục hồi niêm mạc ruột.
– Rau dền, mồng tơi, bina luộc mềm: cung cấp sắt và magie mà không gây kích ứng.
– Trái cây chín mềm: chuối, lê, dưa hấu (ít), dưa lưới — tránh cam, quýt, dứa vì axit cao.
5. Hỗ trợ kháng viêm tự nhiên: sữa chua men sống & nghệ vàng
– Sữa chua chứa probiotic sống (Lactobacillus, Bifidobacterium): giúp tái lập hệ vi sinh đường ruột, rút ngắn thời gian tiêu chảy.
– Nghệ vàng (curcumin): có đặc tính kháng viêm mạnh, làm dịu niêm mạc dạ dày. Có thể pha nghệ với mật ong (nếu không tiểu đường) hoặc dùng dưới dạng viên — nhưng chỉ sau khi hết nôn.
Những lưu ý then chốt để ăn “đúng nhịp” với bệnh
– Chia nhỏ 5–6 bữa/ngày: Mỗi lần ăn ít, tránh căng giãn dạ dày — nguyên nhân gây nôn.
– Ưu tiên nước ấm, từng ngụm nhỏ: Nước lọc, nước dừa tươi (ít đường), oresol pha đúng liều. Tránh uống ừng ực — dễ kích thích nôn.
– Tuyệt đối tránh: đồ cay, dầu mỡ, caffeine, rượu, nước ngọt có ga, sữa bò nguyên kem (trong 3 ngày đầu).
– Không ép ăn: Nếu vẫn nôn liên tục, hãy tập trung bù nước trước, rồi mới từ từ đưa thức ăn vào sau 6–12 giờ.
Khi nào cần đi khám ngay?
Mặc dù đa số viêm dạ dày ruột do virus sẽ tự khỏi trong 3–5 ngày, bạn nên đến cơ sở y tế nếu:
– Tiêu chảy > 3 ngày không giảm, có máu hoặc nhầy.
– Nôn liên tục, không giữ được nước.
– Dấu hiệu mất nước: khô miệng, tiểu ít, mắt trũng, mệt lả.
– Sốt cao > 38.5°C kèm đau bụng khu trú.
Viêm dạ dày ruột tuy thường lành tính, nhưng chế độ ăn sai có thể khiến triệu chứng kéo dài hoặc tái phát. Ăn đúng — nhẹ, sạch, chín, chia nhỏ — chính là “thuốc hỗ trợ” hiệu quả nhất từ thiên nhiên. Đừng chủ quan bỏ bữa, cũng đừng vội vàng quay lại chế độ ăn bình thường quá sớm. Hãy lắng nghe cơ thể: khi ăn xong thấy dễ chịu, đó là dấu hiệu bạn đang đi đúng hướng.
