Viêm dạ dày ruột là gì và có nguy hiểm không?

Chào bạn,

Viêm dạ dày ruột là tình trạng nhiễm trùng cấp tính ở niêm mạc dạ dày và ruột, thường do virus (như norovirus, rotavirus), vi khuẩn (Salmonella, E. coli) hoặc ký sinh trùng gây ra. Bệnh khá phổ biến, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người có hệ miễn dịch yếu, và thường tự khỏi trong vài ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nó có thể dẫn đến mất nước nặng hoặc biến chứng nghiêm trọng nếu không xử trí kịp thời.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và cách xử lý an toàn tại nhà.

Nguyên nhân phổ biến gây viêm dạ dày ruột

– Nhiễm virus: Norovirus và rotavirus là hai tác nhân hàng đầu, đặc biệt dễ lây qua đường ăn uống hoặc tiếp xúc với người bệnh.
– Nhiễm vi khuẩn: Thường do ăn thực phẩm sống, ôi thiu hoặc nước bị nhiễm bẩn (ví dụ: Salmonella từ trứng sống, Campylobacter từ thịt gia cầm).
– Ký sinh trùng: Như Giardia hoặc Cryptosporidium – ít gặp hơn nhưng có thể tồn tại lâu trong nguồn nước.
– Độc tố vi khuẩn: Một số vi khuẩn không xâm nhập vào cơ thể mà chỉ tiết độc tố (ví dụ: Staphylococcus aureus trong món ăn để lâu), gây nôn ói rất nhanh sau khi ăn.

Trong phòng khám, tôi thường gặp những ca viêm dạ dày ruột bùng phát sau tiệc buffet, du lịch, hoặc dùng chung đồ cá nhân với người nhiễm bệnh.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Không phải lúc nào viêm dạ dày ruột cũng “tự hết”. Bạn nên đến cơ sở y tế nếu xuất hiện:
– Mất nước rõ rệt: khô miệng, tiểu ít (dưới 3 lần/ngày), mắt trũng, da nhăn nheo, mệt lả.
– Tiêu chảy ra máu hoặc phân đen – có thể gợi ý tổn thương niêm mạc nặng.
– Sốt cao trên 38,5°C kéo dài hoặc rét run.
– Đau bụng dữ dội, không giảm sau khi đi cầu.
– Triệu chứng kéo dài quá 3–5 ngày ở người lớn, hoặc trên 24 giờ ở trẻ nhỏ/dưới 1 tuổi.

Ở người già hoặc người có bệnh nền (đái tháo đường, suy thận), ngay cả mất nước nhẹ cũng có thể trở nặng nhanh chóng.

Cách xử trí và phòng ngừa hiệu quả tại nhà

– Bù nước và điện giải: Dùng oresol pha đúng liều (không pha loãng hay đặc hơn hướng dẫn). Tránh nước ngọt, cà phê, sữa đặc vì có thể làm tiêu chảy nặng hơn.
– Ăn nhẹ, dễ tiêu: Khi bắt đầu ăn lại, ưu tiên cháo trắng, bánh mì nướng, chuối chín, khoai luộc – tránh dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm nhiều xơ.
– Vệ sinh tay kỹ: Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh – đây là biện pháp phòng lây nhiễm hiệu quả nhất.
– Không tự ý dùng kháng sinh: Hầu hết viêm dạ dày ruột do virus, kháng sinh không có tác dụng và có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột.

Lưu ý: Với trẻ nhỏ, tuyệt đối không nhịn ăn – nên cho bú mẹ tiếp tục hoặc chia nhỏ bữa ăn để duy trì dinh dưỡng.

Viêm dạ dày ruột có lây không? Làm sao tránh lây cho người thân?

Có, bệnh rất dễ lây qua đường phân – miệng hoặc tiếp xúc gián tiếp (bắt tay, dùng chung khăn, bồn cầu…).

Để hạn chế lây lan:
– Người bệnh nên dùng riêng bát đũa, khăn mặt, và vệ sinh toilet sau mỗi lần sử dụng.
– Rửa sạch trái cây, nấu chín thức ăn, đặc biệt là hải sản và thịt.
– Tránh chuẩn bị thức ăn cho người khác khi đang có triệu chứng.

Tôi từng thấy cả gia đình bị lây lan chỉ sau một bữa cơm chung – vì vậy, chủ động cách ly nhẹ và giữ vệ sinh là rất quan trọng.

Viêm dạ dày ruột tuy thường lành tính nhưng không nên xem nhẹ, đặc biệt ở trẻ em, người già hoặc người có bệnh mạn tính. Đa số trường hợp chỉ cần bù nước đúng cách và nghỉ ngơi, nhưng nếu có dấu hiệu mất nước hoặc triệu chứng bất thường, bạn nên đi khám sớm để tránh biến chứng.

Hãy nhớ: phòng bệnh luôn dễ hơn chữa bệnh – một thói quen rửa tay đơn giản có thể giúp bạn và gia đình tránh được nhiều đợt bệnh đáng tiếc.