Viêm dạ dày cấp là gì?
Viêm dạ dày cấp là tình trạng niêm mạc dạ dày bị viêm đột ngột, thường khởi phát trong vài giờ đến vài ngày sau khi tiếp xúc với yếu tố gây hại. Khác với viêm dạ dày mạn tính diễn tiến âm thầm, viêm dạ dày cấp mang tính “bùng phát” — đau dữ dội, khó chịu rõ rệt và đôi khi đi kèm biến chứng nghiêm trọng nếu bỏ qua.
Nguyên nhân phổ biến gây viêm dạ dày cấp là gì?
Trong thực tế lâm sàng, tôi nhận thấy đa số trường hợp viêm dạ dày cấp đều liên quan đến một hoặc nhiều yếu tố sau:
– Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (HP): Đây là thủ phạm hàng đầu gây viêm dạ dày trên toàn cầu, kể cả dạng cấp và mạn. Vi khuẩn này phá vỡ lớp nhầy bảo vệ niêm mạc, khiến axit dạ dày trực tiếp “ăn mòn” thành dạ dày.
– Lạm dụng thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): Như ibuprofen, aspirin hay diclofenac — thường được dùng tự ý để giảm đau, hạ sốt. Những thuốc này ức chế prostaglandin, làm suy yếu khả năng tự bảo vệ của niêm mạc dạ dày.
– Rượu bia và chất kích thích: Cồn làm tăng tiết axit và trực tiếp tổn thương tế bào biểu mô dạ dày, đặc biệt khi uống lúc đói.
– Thức ăn cay, chua, dầu mỡ hoặc nhiễm độc thực phẩm: Gây kích ứng cơ học và hóa học lên niêm mạc, dẫn đến phản ứng viêm cấp.
– Căng thẳng tâm lý nặng hoặc sang chấn: Như sau phẫu thuật lớn, chấn thương nặng, hoặc stress kéo dài — làm rối loạn tuần hoàn niêm mạc và tăng tiết axit.
Dấu hiệu nhận biết viêm dạ dày cấp – Khi nào cần đi khám ngay?
Triệu chứng điển hình xuất hiện đột ngột, thường trong vòng vài giờ sau khi tiếp xúc với tác nhân gây bệnh:
– Đau vùng thượng vị (trên rốn, dưới xương ức): Cảm giác như bỏng rát, quặn thắt hoặc tức nặng.
– Buồn nôn, nôn — đôi khi nôn ra dịch vàng (dịch vị) hoặc máu (nếu có chảy máu niêm mạc).
– Ợ hơi, ợ chua, đầy bụng, chán ăn.
– Trong trường hợp nặng: Phân đen (melena), chóng mặt, mệt mỏi — dấu hiệu cảnh báo xuất huyết tiêu hóa.
⚠️ Bạn nên đi khám ngay nếu:
– Đau dữ dội không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc uống thuốc thông thường.
– Nôn ra máu hoặc phân đen.
– Sốt cao kèm đau bụng — có thể gợi ý viêm dạ dày do nhiễm trùng nặng.
– Triệu chứng kéo dài hơn 48 giờ mà không cải thiện.
Các dạng viêm dạ dày cấp – Không phải dạng nào cũng “lành tính”
Dựa trên mức độ tổn thương niêm mạc, viêm dạ dày cấp được chia thành hai nhóm chính:
– Viêm dạ dày cấp không ăn mòn: Niêm mạc sưng, phù nề nhưng chưa có vết trầy xước sâu. Thường gặp trong nhiễm HP hoặc stress nhẹ.
– Viêm dạ dày cấp có ăn mòn: Bề mặt niêm mạc bị tổn thương, xuất hiện các điểm xuất huyết hoặc loét nông. Dạng này dễ gây chảy máu tiêu hóa và cần can thiệp y tế sớm.
Cách xử trí và phòng ngừa tái phát
Khi nghi ngờ viêm dạ dày cấp, điều đầu tiên bạn nên làm là ngừng ngay các yếu tố kích thích — như rượu bia, NSAID, thức ăn cay nóng.
Một số biện pháp hỗ trợ tại nhà (trong trường hợp nhẹ):
– Uống nhiều nước, tránh để mất nước nếu có nôn nhiều.
– Ăn nhẹ, dễ tiêu: Cháo loãng, bánh mì trắng, chuối… Tránh sữa, cà phê, đồ chiên rán.
– Chườm ấm nhẹ vùng thượng vị có thể giúp giảm co thắt.
– Không tự ý dùng thuốc giảm đau — đặc biệt là NSAID — vì có thể làm nặng thêm tổn thương.
Tuy nhiên, nội soi dạ dày vẫn là phương pháp chuẩn để chẩn đoán chính xác, đánh giá mức độ tổn thương và loại trừ các nguyên nhân khác như loét hay ung thư sớm.
Về lâu dài, để phòng ngừa tái phát, bạn nên:
– Hạn chế rượu bia và thuốc giảm đau không cần thiết.
– Ăn uống điều độ, không bỏ bữa, đặc biệt là bữa sáng.
– Xét nghiệm và điều trị triệt để vi khuẩn HP nếu có.
– Quản lý stress — vì hệ thần kinh ruột (gut-brain axis) ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng dạ dày.
Viêm dạ dày cấp là gì? Đó không chỉ là “đau bụng do ăn cay” như nhiều người lầm tưởng, mà là một phản ứng viêm thật sự của niêm mạc dạ dày — có thể tiến triển nhanh thành loét, xuất huyết甚至 thủng dạ dày nếu chủ quan. Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít bệnh nhân trẻ nhập viện vì xuất huyết tiêu hóa sau một tuần tự ý uống ibuprofen mỗi ngày để “giảm đau đầu”.
Nếu bạn có triệu chứng đau thượng vị đột ngột, kéo dài hoặc kèm dấu hiệu báo động — đừng chần chừ. Việc chẩn đoán và điều trị sớm không chỉ giúp bạn hết đau nhanh, mà còn ngăn ngừa những hậu quả nghiêm trọng về sau.
