Trào ngược dạ dày là gì và có chữa khỏi được không?

Chào bạn,

Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) là tình trạng dịch vị dạ dày, bao gồm acid và men tiêu hóa, trào ngược lên thực quản thường xuyên, gây kích ứng niêm mạc. Đây không chỉ là “ợ chua đơn thuần” mà là một rối loạn chức năng tiêu hóa mạn tính, có thể ảnh hưởng sâu đến chất lượng cuộc sống nếu không được kiểm soát đúng cách.

Trào ngược dạ dày xảy ra do đâu?

Nguyên nhân chính của GERD liên quan đến sự suy yếu hoặc rối loạn hoạt động của cơ vòng thực quản dưới (LES – lower esophageal sphincter), vốn có nhiệm vụ đóng kín để ngăn dịch dạ dày trào lên. Khi cơ này không đóng kín hoàn toàn hoặc mở ra không đúng lúc, acid dễ dàng trào ngược.

Một số yếu tố thúc đẩy tình trạng này bao gồm:

– Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực ổ bụng.

– Thói quen ăn uống không lành mạnh: ăn no, ăn khuya, dùng nhiều đồ cay, béo, caffeine, rượu bia.

– Hút thuốc lá – làm giảm trương lực cơ vòng thực quản dưới.

– Một số thuốc (như thuốc giãn phế quản, thuốc chẹn canxi, thuốc an thần) có thể làm giãn cơ vòng.

– Thoát vị hoành – khi một phần dạ dày chui lên lồng ngực qua cơ hoành, làm suy yếu chức năng đóng kín của LES.

Triệu chứng điển hình và không điển hình của GERD

Triệu chứng điển hình dễ nhận biết:

– Ợ nóng (cảm giác nóng rát sau xương ức, thường tăng khi cúi người hoặc nằm).

– Ợ chua – cảm giác chua ở miệng do acid trào lên.

– Cảm giác vướng nghẹn ở cổ họng.

Triệu chứng không điển hình (thường bị nhầm với bệnh hô hấp hoặc tai mũi họng):

– Ho kéo dài, đặc biệt về đêm hoặc sau ăn.

– Khàn tiếng, đau rát họng dai dẳng.

– Cảm giác có đờm trong cổ họng nhưng không khạc được.

– Đau ngực không liên quan đến tim (cần phân biệt kỹ để tránh bỏ sót bệnh lý tim mạch).

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân đi khám tai mũi họng nhiều lần vì ho và viêm họng mạn tính, nhưng nguyên nhân thực sự lại là trào ngược dạ dày âm thầm.

Trào ngược dạ dày có nguy hiểm không?

Nếu không được kiểm soát, GERD có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng:

– Viêm thực quản trào ngược: niêm mạc thực quản bị tổn thương do tiếp xúc acid kéo dài.

– Hẹp thực quản: do sẹo xơ sau viêm mạn tính, gây khó nuốt.

– Thực quản Barrett: một biến đổi tiền ung thư của niêm mạc thực quản – tuy hiếm nhưng cần theo dõi sát.

– Hen suyễn hoặc viêm phổi hít: do acid trào ngược vào đường thở, đặc biệt khi ngủ.

Vì vậy, đừng xem nhẹ các triệu chứng “nhỏ” như ợ chua thường xuyên hay ho đêm – chúng có thể là dấu hiệu sớm của một vấn đề tiêu hóa mạn tính.

Có thể chữa khỏi hoàn toàn trào ngược dạ dày không?

GERD là bệnh mạn tính, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt và giảm thiểu tái phát nếu bạn điều chỉnh lối sống kết hợp điều trị đúng cách.

Ở nhiều bệnh nhân, chỉ cần thay đổi thói quen sinh hoạt – như giảm cân, ăn uống điều độ, tránh nằm ngay sau ăn – là triệu chứng đã thuyên giảm rõ rệt. Với những trường hợp nặng hơn, thuốc ức chế bơm proton (PPI) có thể giúp làm lành niêm mạc và giảm triệu chứng nhanh.

Tuy nhiên, “chữa khỏi hoàn toàn” thường chỉ đạt được khi nguyên nhân rõ ràng (như thoát vị hoành) được xử lý triệt để, hoặc khi bệnh nhân duy trì lối sống bền vững lâu dài. Nếu quay lại thói quen cũ, trào ngược rất dễ tái phát.

Chế độ ăn cho người bị trào ngược dạ dày

Nên hạn chế hoặc tránh:

– Thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào.

– Đồ cay, chocolate, bạc hà – làm giãn cơ vòng thực quản dưới.

– Caffeine (cà phê, trà đậm), nước ngọt có gas, rượu bia.

– Ăn quá no hoặc ăn sát giờ đi ngủ (nên cách ít nhất 2–3 giờ).

Nên ưu tiên:

– Các thực phẩm dễ tiêu, ít acid: chuối, yến mạch, khoai lang, rau luộc.

– Protein nạc: ức gà, cá hấp, đậu phụ.

– Uống đủ nước, nhai kỹ, ăn chậm và chia nhỏ bữa.

Vì sao trào ngược dạ dày lại gây ho và đau họng?

Acid trào ngược không chỉ dừng ở thực quản – nó có thể trào lên đến hầu họng hoặc thậm chí vào thanh – khí quản, gây kích ứng niêm mạc. Đây gọi là trào ngược họng – thanh quản (LPR – laryngopharyngeal reflux).

Khác với GERD điển hình, LPR thường không gây ợ nóng rõ rệt, mà biểu hiện chủ yếu qua:

– Ho khan kéo dài (đặc biệt khi thay đổi tư thế hoặc về đêm).

– Cảm giác vướng, rát họng, khàn tiếng.

– Thường bị chẩn đoán nhầm là viêm họng mạn tính hoặc dị ứng.

Nếu bạn bị ho trên 8 tuần mà không rõ nguyên nhân, lại kèm cảm giác vướng cổ họng hoặc ợ chua nhẹ, rất có thể trào ngược là “thủ phạm thầm lặng”.

Khi nào cần nội soi dạ dày?

Không phải ai bị trào ngược cũng cần nội soi ngay. Tuy nhiên, bạn nên cân nhắc nội soi nếu có dấu hiệu cảnh báo sau:

– Tuổi trên 45–50 và mới xuất hiện triệu chứng.

– Sụt cân không rõ nguyên nhân.

– Khó nuốt, nuốt vướng, nôn ra máu hoặc đi phân đen.

– Triệu chứng không đáp ứng với thuốc sau 4–8 tuần điều trị.

– Có tiền sử gia đình ung thư dạ dày hoặc thực quản.

Nội soi giúp đánh giá mức độ viêm, phát hiện biến chứng (như thực quản Barrett, loét, hẹp) và loại trừ các bệnh lý khác.

Trào ngược dạ dày không phải là bệnh “vặt”, nhưng cũng không đáng lo nếu bạn chủ động điều chỉnh lối sống và theo dõi sát triệu chứng. Đa số trường hợp cải thiện rõ rệt chỉ sau vài tuần thay đổi thói quen. Tuy nhiên, nếu để kéo dài, nó có thể gây tổn thương thực quản vĩnh viễn hoặc ảnh hưởng đến hô hấp.

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ: ăn vừa đủ, không nằm ngay sau ăn, giữ cân nặng hợp lý – và đừng ngại đi khám nếu triệu chứng dai dẳng. Việc chẩn đoán và can thiệp sớm sẽ giúp bạn tránh được những biến chứng không đáng có.