Tiêu chảy nhiễm trùng có nguy hiểm không?

“Con tôi bị tiêu chảy liên tục suốt 2 ngày nay, phân lỏng có nhầy và đôi lúc kèm sốt nhẹ. Tôi rất lo lắng vì cháu mệt mỏi, bỏ ăn và uống nước cũng nôn ra. Liệu đây có phải tiêu chảy do nhiễm trùng và khi nào cần đưa đi viện?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Tiêu chảy nhiễm trùng là tình trạng khá phổ biến, thường do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập vào đường tiêu hóa. Trong đa số trường hợp ở người lớn khỏe mạnh, bệnh có thể tự khỏi trong vài ngày. Tuy nhiên, với trẻ nhỏ, người già hoặc người có hệ miễn dịch suy giảm, tiêu chảy nhiễm trùng có thể tiến triển nhanh và dẫn đến mất nước nghiêm trọng — thậm chí đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời.

Nguyên nhân gây tiêu chảy nhiễm trùng

Tiêu chảy nhiễm trùng xảy ra khi tác nhân gây bệnh xâm nhập vào đường ruột qua đường miệng, thường do thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:

– Virus: Rotavirus (phổ biến ở trẻ nhỏ), norovirus, adenovirus — thường gây tiêu chảy cấp, nôn nhiều, sốt nhẹ.

– Vi khuẩn: Salmonella, E. coli, Shigella, Campylobacter — thường liên quan đến thức ăn sống, tái, hải sản hoặc sữa chưa tiệt trùng; có thể gây tiêu chảy có máu, sốt cao, đau quặn bụng.

– Ký sinh trùng: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica — thường lây qua nguồn nước bẩn, gây tiêu chảy kéo dài, phân có mùi hôi đặc trưng hoặc lẫn nhầy máu.

Tôi từng gặp nhiều phụ huynh hoảng hốt khi con tiêu chảy sau bữa tiệc buffet hoặc du lịch — đó thường là “tiêu chảy du lịch”, một dạng nhiễm trùng do vi khuẩn.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Không phải trường hợp tiêu chảy nào cũng cần dùng kháng sinh, nhưng bạn nên đưa người bệnh đi khám nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

– Mất nước nặng: khô môi, mắt trũng, tiểu ít hoặc không tiểu trên 6–8 giờ, da nhăn nheo, lừ đừ hoặc kích thích bất thường (ở trẻ nhỏ).

– Tiêu chảy kéo dài: trên 3 ngày ở người lớn, trên 24–48 giờ ở trẻ em.

– Phân có máu, mủ hoặc nhầy: gợi ý viêm đại tràng do vi khuẩn hoặc amip.

– Sốt cao >38.5°C, đau bụng dữ dội, nôn liên tục không uống được nước.

– Triệu chứng thần kinh: co giật, lơ mơ, yếu liệt — có thể gặp trong nhiễm độc do Clostridium botulinum hoặc E. coli độc lực cao.

Cách xử trí và phòng ngừa tại nhà

Điều quan trọng nhất trong điều trị tiêu chảy nhiễm trùng không phải là cầm tiêu chảy, mà là bù nước và điện giải để tránh biến chứng:

– Bù dịch chủ động: dùng oresol pha đúng cách (theo hướng dẫn trên bao bì) hoặc nước cháo muối loãng, nước dừa tươi. Tránh nước ngọt, nước ép trái cây đậm đặc vì có thể làm tiêu chảy nặng hơn.

– Tiếp tục cho ăn: với trẻ đang bú, tiếp tục cho bú mẹ; với trẻ lớn và người lớn, nên ăn thức ăn dễ tiêu như cháo, súp, cơm nát — tránh đồ dầu mỡ, cay nóng.

– Rửa tay thường xuyên: bằng xà phòng dưới vòi nước chảy, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

– An toàn thực phẩm: nấu chín kỹ, uống nước đun sôi, bảo quản thức ăn đúng cách, tránh ăn hàng rong trong mùa dịch.

Lưu ý: không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy (như loperamide) khi chưa rõ nguyên nhân — vì có thể giữ vi khuẩn/ký sinh trùng trong ruột, làm nặng thêm tình trạng nhiễm trùng.

Khi nào cần xét nghiệm hoặc dùng kháng sinh?

Không phải ai bị tiêu chảy cũng cần xét nghiệm phân. Tuy nhiên, bác sĩ có thể chỉ định nếu:

– Triệu chứng nặng hoặc kéo dài.

– Có yếu tố dịch tễ (ví dụ: vừa đi vùng có dịch tả, lỵ amip).

– Người bệnh suy giảm miễn dịch (HIV, đang hóa trị…).

Kháng sinh chỉ dùng khi xác định rõ nguyên nhân vi khuẩn và có chỉ định y khoa. Lạm dụng kháng sinh không những vô ích với virus mà còn làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, kéo dài thời gian hồi phục.

Tiêu chảy nhiễm trùng tuy thường lành tính nhưng tiềm ẩn nguy cơ mất nước và biến chứng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Đừng đợi đến khi “quá muộn” mới bù nước — hãy bắt đầu ngay từ lần đi tiêu đầu tiên. Nếu triệu chứng không cải thiện sau 24–48 giờ, hoặc có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào, bạn nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được đánh giá chính xác và điều trị phù hợp.