Thuốc giảm tiết axit dạ dày có những loại nào và dùng thế nào cho đúng?

Chào bạn! Cảm ơn bạn đã chia sẻ triệu chứng – đây là tình trạng rất thường gặp trong thực hành lâm sàng của tôi. Các thuốc giảm tiết axit dạ dày hiện nay chủ yếu gồm thuốc kháng histamine H2 và ức chế bơm proton (PPI). Chúng hoạt động bằng cách làm giảm lượng acid do niêm mạc dạ dày tiết ra, từ đó giúp làm dịu các triệu chứng như ợ nóng, đau thượng vị hay viêm loét dạ dày – tá tràng.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về từng nhóm thuốc, cách dùng an toàn và lưu ý quan trọng để bạn không bị lạm dụng hay gặp tác dụng phụ không mong muốn.

Nguyên nhân cần dùng thuốc giảm tiết axit dạ dày

Việc tăng tiết acid dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm:

– Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori – thủ phạm hàng đầu gây viêm loét dạ dày.

– Lạm dụng thuốc giảm đau NSAIDs (như ibuprofen, diclofenac) – làm tổn thương lớp bảo vệ niêm mạc.

– Căng thẳng kéo dài, thói quen ăn uống thất thường, hoặc sử dụng rượu bia, thuốc lá.

– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) – khi acid trào ngược lên thực quản gây ợ nóng, khó nuốt.

– Hội chứng Zollinger-Ellison (hiếm gặp) – khối u kích thích dạ dày tiết quá nhiều acid.

Các nhóm thuốc giảm tiết axit phổ biến và cơ chế tác dụng

Hiện nay có hai nhóm chính được dùng rộng rãi:

– Thuốc ức chế bơm proton (PPI) như omeprazole, esomeprazole, pantoprazole…:

→ Ức chế mạnh và kéo dài bước cuối cùng trong quá trình sản xuất acid dạ dày.

→ Hiệu quả cao trong điều trị loét, GERD nặng hoặc phòng loét do NSAIDs.

– Thuốc kháng histamine H2 như famotidine, ranitidine (đã bị rút khỏi nhiều thị trường):

→ Giảm tiết acid ở mức độ trung bình, tác dụng ngắn hơn PPI.

→ Thường dùng cho triệu chứng nhẹ hoặc hỗ trợ ban đêm.

Ngoài ra, còn có thuốc trung hòa acid (kháng acid) như magnesi hydroxide, nhôm hydroxide – nhưng đây không phải thuốc “giảm tiết”, mà chỉ trung hòa acid đã có, nên hiệu quả tức thì nhưng ngắn hạn.

Khi nào nên đi khám thay vì tự dùng thuốc?

Bạn không nên tự ý dùng thuốc giảm tiết acid kéo dài nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu cảnh báo sau:

– Đau bụng dai dẳng > 2 tuần dù đã dùng thuốc.

– Nôn ra máu, phân đen hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.

– Khó nuốt, nuốt vướng, cảm giác thức ăn “kẹt” ở ngực.

– Tuổi trên 45 và mới xuất hiện triệu chứng lần đầu.

– Tiền sử gia đình có người mắc ung thư dạ dày.

Những dấu hiệu này có thể gợi ý bệnh lý nghiêm trọng hơn như loét biến chứng, hẹp thực quản hoặc thậm chí ung thư – cần nội soi sớm để chẩn đoán chính xác.

Hướng dẫn dùng thuốc an toàn và phòng ngừa tái phát

Để đạt hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ, bạn nên:

– Dùng PPI vào buổi sáng, trước ăn 30–60 phút – vì bơm proton hoạt động mạnh khi dạ dày bắt đầu tiêu hóa.

– Không tự ý dùng PPI liên tục > 8 tuần nếu không có chỉ định – có thể làm giảm hấp thu canxi, magie, vitamin B12.

– Kết hợp điều trị H. pylori nếu có nhiễm – thường là phác đồ 3–4 thuốc trong 10–14 ngày.

– Thay đổi lối sống: tránh ăn no, không nằm ngay sau ăn, hạn chế cà phê, rượu, đồ chiên rán.

– Kiểm soát stress – vì hệ thần kinh ruột rất nhạy cảm với căng thẳng.

Thuốc giảm tiết axit dạ dày là công cụ hiệu quả, nhưng không phải “thần dược” để dùng tùy tiện. Tôi thấy nhiều bệnh nhân lạm dụng PPI suốt năm trời chỉ vì ợ chua thoáng qua – điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro lâu dài. Nếu triệu chứng tái đi tái lại, tốt nhất bạn nên đi khám để tìm nguyên nhân gốc rễ, thay vì chỉ “dập lửa” triệu chứng. Điều trị đúng – đủ – kịp thời mới giúp bạn thoát khỏi vòng luẩn quẩn của bệnh dạ dày.