Thuốc đi ngoài là gì?

Chào bạn,

Tiêu chảy (đi ngoài) tuy là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ, vì có thể dẫn đến mất nước nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Việc lựa chọn thuốc phù hợp phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và đối tượng bị tiêu chảy. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ ràng từng nhóm thuốc, công dụng và lưu ý quan trọng khi sử dụng.

1. Thuốc bù nước và điện giải – ưu tiên hàng đầu

Khi bị tiêu chảy, cơ thể mất rất nhiều nước và chất điện giải (natri, kali, clorua…). Nếu không bù kịp thời, có thể dẫn đến trụy tim mạch, co giật hoặc thậm chí tử vong. Vì vậy, bù nước luôn là bước đầu tiên và quan trọng nhất, dù bạn là người lớn hay trẻ nhỏ.

– Oresol: Dung dịch bù nước và điện giải chuẩn, có sẵn dạng bột hoặc viên sủi. Pha đúng theo hướng dẫn để tránh quá đậm hoặc quá loãng.
– Nước dừa tươi: Giàu kali và các khoáng chất tự nhiên, hỗ trợ bù điện giải nhẹ. Tuy nhiên, không thay thế hoàn toàn oresol trong trường hợp tiêu chảy nặng.
– Nước cháo loãng, nước súp: Vừa cung cấp nước, vừa bổ sung năng lượng và một ít muối khoáng – rất phù hợp với trẻ em và người già.

2. Thuốc làm giảm nhu động ruột – dùng thận trọng

Nhóm này giúp làm chậm nhu động ruột, giảm số lần đi ngoài nhanh chóng, nhưng không trị nguyên nhân gốc rễ và có thể gây nguy hiểm nếu dùng sai.

– Loperamid (Imodium, Lopran): Hiệu quả trong tiêu chảy không do nhiễm khuẩn, nhưng tuyệt đối không dùng cho trẻ dưới 6 tuổi và không dùng khi có sốt, phân có máu – vì có thể giữ độc tố trong ruột, làm bệnh nặng hơn.
– Codein: Ngoài tác dụng giảm nhu động, còn giúp giảm đau co thắt bụng. Tuy nhiên, do có nguy cơ gây nghiện và tác dụng phụ trên thần kinh, nên chỉ dùng khi có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ.

3. Thuốc hấp phụ và bảo vệ niêm mạc ruột

Những thuốc này không làm chậm nhu động, mà hấp thụ độc tố, vi khuẩn và tạo lớp màng bảo vệ niêm mạc ruột, giúp giảm kích ứng và tần suất đi ngoài.

– Diosmectit (Smecta): Dạng bột pha uống, an toàn cho cả trẻ sơ sinh và người lớn. Thường được dùng sớm trong đợt tiêu chảy cấp.
– Berberin: Chiết xuất từ cây hoàng đằng, có tính kháng khuẩn nhẹ, phù hợp với tiêu chảy do nhiễm khuẩn nhẹ. Tuy nhiên, không nên lạm dụng vì có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột.
– Bismuth subsalicylate (Pepto-Bismol): Có tác dụng kép – vừa bao phủ niêm mạc, vừa kháng khuẩn nhẹ. Lưu ý: không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi hoặc người có tiền sử dị ứng aspirin.

4. Men vi sinh – phục hồi hệ vi sinh đường ruột

Sau tiêu chảy, đặc biệt khi có dùng kháng sinh, hệ vi sinh đường ruột thường bị mất cân bằng. Men vi sinh giúp bổ sung lợi khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa và rút ngắn thời gian hồi phục.

– Các chủng phổ biến: Lactobacillus, Bifidobacterium, Saccharomyces boulardii.
– Nên chọn sản phẩm có số lượng CFU (đơn vị vi khuẩn sống) rõ ràng và được bảo quản đúng cách.
– Dùng sau bữa ăn hoặc cách kháng sinh ít nhất 2 giờ để đảm bảo hiệu quả.

5. Thuốc giảm tiết dịch ruột – an toàn cho trẻ em

Khác với thuốc cầm tiêu chảy thông thường, nhóm này không làm chậm nhu động ruột, mà giảm lượng dịch tiết ra trong lòng ruột – giúp giảm phân lỏng mà vẫn cho phép cơ thể thải độc.

– Racecadotril (Hidrasec): Được khuyến cáo trong tiêu chảy cấp ở trẻ em và người lớn, đặc biệt khi cần giảm nhanh triệu chứng mà không giữ độc tố.
– Hiệu quả tốt khi kết hợp với oresol và chế độ ăn phù hợp.

6. Bổ sung kẽm – đặc biệt quan trọng với trẻ em

Theo khuyến cáo của WHO, bổ sung kẽm trong 10–14 ngày giúp:

– Rút ngắn thời gian tiêu chảy.
– Giảm mức độ nghiêm trọng.
– Phòng ngừa tái phát trong 2–3 tháng sau đó.

– Liều khuyến cáo: 10–20 mg/ngày tùy theo độ tuổi.
– Dạng siro hoặc viên hòa tan dễ dùng cho trẻ nhỏ.

Lưu ý quan trọng từ bác sĩ

– Không tự ý dùng kháng sinh: Hầu hết tiêu chảy do virus (như rotavirus) hoặc không do nhiễm trùng, nên kháng sinh không những vô ích mà còn làm hại hệ vi sinh đường ruột. Chỉ dùng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn (phân có máu, sốt cao, xét nghiệm dương tính).
– Tránh lạm dụng thuốc cầm tiêu chảy: Đặc biệt khi có dấu hiệu nhiễm trùng – vì có thể khiến tình trạng nặng hơn.
– Đi khám ngay nếu:
– Tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày ở người lớn, hoặc trên 24 giờ ở trẻ nhỏ.
– Phân có máu, sốt cao >38.5°C, nôn liên tục, dấu hiệu mất nước (khô miệng, tiểu ít, lờ đờ).
– Đau bụng dữ dội hoặc bụng chướng cứng.

Tiêu chảy không chỉ đơn thuần là “đi ngoài nhiều”, mà là dấu hiệu cơ thể đang phản ứng với một tác nhân gây hại. Việc điều trị đúng cách – bắt đầu từ bù nước, kết hợp thuốc phù hợp và theo dõi sát – sẽ giúp bạn và gia đình vượt qua an toàn, tránh biến chứng nguy hiểm. Nếu không chắc chắn, đừng ngần ngại tìm đến bác sĩ sớm – vì đôi khi, sai một viên thuốc có thể khiến bệnh kéo dài hoặc trầm trọng hơn.