Táo bón nặng là gì và khi nào cần đi khám bác sĩ?
Chào bạn,
Táo bón nặng không đơn thuần là “đi ngoài ít” – đó có thể là dấu hiệu của rối loạn tiêu hóa kéo dài hoặc bệnh lý tiềm ẩn. Khi phân khô cứng, phải rặn mạnh, đi dưới 3 lần/tuần kèm theo cảm giác chưa hết phân, bạn đã bước vào giai đoạn táo bón nặng. Điều quan trọng là nhận biết sớm để tránh biến chứng như trĩ, nứt kẽ hậu môn, thậm chí tắc ruột.
Nguyên nhân phổ biến gây táo bón nặng
Táo bón nặng thường không xuất hiện đột ngột mà là hệ quả của nhiều yếu tố tích tụ, bao gồm:
– Chế độ ăn thiếu chất xơ và nước: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Chất xơ giúp giữ nước trong phân, tạo khối mềm dễ đẩy ra ngoài. Thiếu xơ khiến phân khô, cứng và di chuyển chậm trong đại tràng.
– Lối sống ít vận động: Ngồi lâu, nằm nhiều làm giảm nhu động ruột – yếu tố then chốt giúp phân di chuyển. Tôi từng gặp nhiều bệnh nhân văn phòng, tài xế đường dài bị táo bón nặng dù ăn uống khá đầy đủ.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như chống trầm cảm, thuốc giảm đau opioid, thuốc kháng acid chứa nhôm hoặc canxi có thể làm chậm nhu động ruột.
– Bệnh lý tiêu hóa hoặc toàn thân: Táo bón kéo dài có thể là biểu hiện của hội chứng ruột kích thích (IBS-táo bón), suy giáp, đái tháo đường, hoặc thậm chí là u đại tràng. Đặc biệt ở người trên 50 tuổi, táo bón mới xuất hiện cần được đánh giá kỹ.
Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay
Không phải lúc nào táo bón cũng “chỉ là chuyện nhỏ”. Hãy đến cơ sở y tế nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Đi đại tiện dưới 3 lần mỗi tuần kéo dài trên 2 tuần, dù đã điều chỉnh ăn uống.
– Phân khô cứng, rặn đau, có máu tươi hoặc phân đen (có thể do chảy máu tiêu hóa trên).
– Đau bụng dữ dội, chướng hơi kéo dài, kèm buồn nôn hoặc nôn.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi, sốt – đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng.
– Cảm giác đi chưa hết phân hoặc són phân (phân lỏng rò rỉ quanh khối phân cứng) – dấu hiệu của “táo bón tràn”.
Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát
Điều trị táo bón nặng cần kết hợp thay đổi lối sống và can thiệp y khoa hợp lý:
– Tăng chất xơ từ thực phẩm: Rau lá xanh đậm (rau mồng tơi, rau dền), trái cây có vỏ (táo, lê), đậu, yến mạch, gạo lứt. Mục tiêu: 25–30g chất xơ/ngày. Tăng từ từ để tránh đầy hơi.
– Uống đủ nước: Ít nhất 1.5–2 lít/ngày. Nước giúp chất xơ nở ra, làm mềm phân. Uống sau khi ăn sáng cũng kích thích phản xạ đại tiện.
– Vận động đều đặn: Đi bộ 30 phút/ngày, tập yoga nhẹ hoặc các bài co duỗi bụng giúp kích thích nhu động ruột.
– Tạo thói quen đi vệ sinh: Dành 10–15 phút sau bữa sáng (khi phản xạ dạ dày – đại tràng mạnh nhất), không nín nhịn khi có cảm giác mót.
– Sử dụng thuốc nhuận tràng – chỉ khi cần và theo hướng dẫn:
• Thuốc tạo khối (như psyllium): an toàn, dùng dài hạn.
• Thuốc thẩm thấu (lactulose, polyethylene glycol): giữ nước trong ruột.
• Thuốc kích thích (bisacodyl): chỉ dùng ngắn ngày, tránh lạm dụng gây nhờn ruột.
– Không tự ý dùng thụt tháo thường xuyên: Có thể làm mất phản xạ đại tiện tự nhiên.
Táo bón nặng thường bắt nguồn từ lối sống, nhưng cũng có thể là “tiếng chuông” cảnh báo bệnh lý tiêu hóa hoặc nội tiết. Tôi luôn khuyên bệnh nhân: đừng đợi đến khi có máu hay đau dữ dội mới đi khám. Nếu điều chỉnh ăn uống 1–2 tuần mà không cải thiện, hãy chủ động gặp bác sĩ để được đánh giá toàn diện – vì đôi khi, một lần nội soi đại tràng có thể cứu bạn khỏi nguy cơ ung thư ruột già.
