Tại sao lại bị nấc? Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả

Chào bạn,

Nấc cụt (hay còn gọi là nấc) là hiện tượng co thắt đột ngột, không tự chủ của cơ hoành – cơ chính tham gia vào quá trình hô hấp – kết hợp với sự đóng kín đột ngột của thanh môn, tạo ra âm thanh “hic” đặc trưng. Đa số các cơn nấc là lành tính, xuất hiện thoáng qua và tự hết trong vài phút. Tuy nhiên, nếu nấc kéo dài hoặc tái diễn thường xuyên, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn cần được đánh giá kỹ.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu đáng lo và cách xử lý phù hợp dựa trên kinh nghiệm lâm sàng của mình.

Nguyên nhân phổ biến gây nấc cụt

– Kích thích cơ hoành hoặc dây thần kinh phế vị: Ăn quá no, uống nước có gas, nuốt vội, hút thuốc, hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột (như uống nước đá sau khi ăn nóng) có thể kích thích cơ hoành hoặc dây thần kinh điều khiển nó, dẫn đến nấc.
– Rối loạn tiêu hóa: Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) là nguyên nhân rất thường gặp. Axit dạ dày trào lên kích thích niêm mạc thực quản và dây thần kinh phế vị, gây co thắt cơ hoành.
– Căng thẳng, lo âu hoặc hưng phấn cảm xúc: Cảm xúc mạnh có thể ảnh hưởng đến trung tâm điều hòa hô hấp ở thân não, làm rối loạn nhịp co cơ hoành.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như corticosteroid, benzodiazepine, hoặc thuốc điều trị Parkinson có thể gây nấc như tác dụng phụ.
– Bệnh lý thần kinh hoặc chuyển hóa: Trong trường hợp hiếm, nấc kéo dài (>48 giờ) có thể liên quan đến tổn thương não (đột quỵ, u não), rối loạn điện giải (hạ natri, hạ canxi), suy thận, hoặc bệnh gan.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám bác sĩ

– Nấc kéo dài trên 48 giờ hoặc tái phát nhiều lần trong tuần.
– Kèm theo đau ngực, khó nuốt, sụt cân không rõ nguyên nhân, hoặc ợ chua thường xuyên.
– Xuất hiện tê yếu tay chân, nói lắp, mất thăng bằng – có thể gợi ý tổn thương thần kinh trung ương.
– Nấc ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, ăn uống hoặc sinh hoạt hàng ngày.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tưởng nấc chỉ là “chuyện nhỏ”, nhưng sau kiểm tra mới phát hiện trào ngược dạ dày nặng hoặc thậm chí khối u chèn ép dây thần kinh phế vị. Vì vậy, đừng chủ quan nếu triệu chứng dai dẳng.

Cách giảm nấc tại nhà và phòng ngừa tái phát

– Thử các mẹo dân gian có cơ sở sinh lý: Nín thở ngắn, uống từng ngụm nước nhỏ liên tục, hoặc nhẹ nhàng kéo lưỡi – những động tác này có thể kích thích dây thần kinh phế vị và “reset” nhịp co cơ hoành.
– Ăn chậm, nhai kỹ, tránh no quá mức: Giảm áp lực lên dạ dày và cơ hoành.
– Hạn chế chất kích thích: Rượu bia, cà phê, đồ cay nóng, nước có gas – đều có thể làm tăng nguy cơ nấc, đặc biệt ở người có trào ngược.
– Quản lý căng thẳng: Thiền, hít thở sâu hoặc vận động nhẹ nhàng giúp ổn định hệ thần kinh tự chủ.
– Không nằm ngay sau ăn: Ít nhất 2–3 giờ để tránh trào ngược – một nguyên nhân gián tiếp gây nấc.

Lưu ý: Không nên dùng thuốc giảm đau hoặc kháng histamine tự ý để “dập” cơn nấc – điều này có thể che lấp triệu chứng và làm chậm chẩn đoán bệnh lý nền.

Khi nào cần can thiệp y tế chuyên sâu?

Nếu nấc kéo dài trên 1 tháng (gọi là nấc mạn tính), bác sĩ có thể chỉ định:
– Nội soi tiêu hóa để đánh giá trào ngược hoặc viêm thực quản.
– Xét nghiệm máu (điện giải, chức năng gan thận).
– Chụp CT/MRI sọ não hoặc lồng ngực nếu nghi ngờ tổn thương thần kinh.
– Trong một số trường hợp, thuốc như baclofen, gabapentin hoặc metoclopramide có thể được cân nhắc – nhưng chỉ dùng dưới chỉ định y khoa.

Nấc cụt phần lớn là phản xạ sinh lý vô hại, nhưng nếu xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, đó có thể là “tiếng chuông” cảnh báo từ hệ tiêu hóa, thần kinh hoặc chuyển hóa. Thay vì tìm cách “dứt điểm” bằng mẹo, bạn nên quan sát tần suất, hoàn cảnh khởi phát và các triệu chứng kèm theo. Nếu nghi ngờ bất thường, hãy đi khám sớm – vì điều trị đúng nguyên nhân sẽ giúp dứt nấc triệt để, chứ không chỉ “che giấu” triệu chứng.