Sa ruột là gì và có nguy hiểm không?

“Dạo gần đây, tôi thấy bụng dưới có cảm giác nặng trĩu, đôi khi còn sờ thấy một khối lồi nhẹ ở vùng bụng dưới, đặc biệt khi đứng lâu hoặc rặn mạnh. Tôi nghe người ta gọi là ‘sa ruột’ nhưng không rõ đó là bệnh gì, có nguy hiểm không và có cần đi khám ngay không?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Sa ruột — hay còn gọi chính xác hơn trong y học là thoát vị thành bụng — là tình trạng một phần ruột (hoặc cơ quan trong ổ bụng như mạc nối, buồng trứng…) lòi ra khỏi vị trí bình thường qua một điểm yếu ở thành bụng. Điều này tạo thành một khối phồng, thường mềm, có thể ấn đẩy trở lại vào bụng khi nằm nghỉ, nhưng lại xuất hiện rõ hơn khi bạn ho, rặn, mang vác nặng hoặc đứng lâu.

Dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng sa ruột không phải là hiện tượng sinh lý bình thường và có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời.

Nguyên nhân thường gặp gây sa ruột

– Yếu bẩm sinh hoặc thoái hóa thành bụng: Một số người sinh ra đã có điểm yếu ở thành bụng (thường ở rốn, bẹn, hoặc đường giữa bụng), dễ dẫn đến thoát vị khi áp lực ổ bụng tăng.

– Tăng áp lực ổ bụng kéo dài: Do táo bón mạn tính, ho kéo dài, lao động nặng, mang thai nhiều lần, hoặc béo phì.

– Biến chứng sau phẫu thuật: Vết mổ cũ có thể tạo thành điểm yếu, gây thoát vị sau mổ nếu liền sẹo không tốt.

– Lão hóa: Ở người lớn tuổi, cơ thành bụng suy yếu tự nhiên, làm tăng nguy cơ sa ruột dù không có yếu tố thúc đẩy rõ rệt.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

– Sờ thấy khối phồng mềm ở bụng, bẹn hoặc rốn — đặc biệt khi đứng, ho hoặc rặn — và biến mất khi nằm.

– Cảm giác nặng, tức, kéo giãn vùng bụng dưới, đôi khi kèm theo đau âm ỉ.

– Khối thoát vị không đẩy trở lại được, kèm đau dữ dội, buồn nôn, nôn hoặc bụng chướng → đây có thể là dấu hiệu thoát vị nghẹt, một cấp cứu ngoại khoa.

– Da vùng thoát vị sưng, nóng, đỏ hoặc thay đổi màu sắc — cảnh báo nguy cơ hoại tử ruột.

Cách xử trí và phòng ngừa sa ruột hiệu quả

– Không tự ý đeo đai, nịt bụng hay dùng mẹo dân gian: Những biện pháp này chỉ che giấu triệu chứng, không điều trị được nguyên nhân và có thể làm tình trạng nặng hơn.

– Hạn chế các yếu tố làm tăng áp lực ổ bụng: Tránh mang vác nặng, điều trị dứt điểm ho mạn tính, ăn nhiều chất xơ để ngừa táo bón.

– Duy trì cân nặng hợp lý và tập cơ thành bụng đúng cách (tránh gập bụng quá mức nếu đã có thoát vị).

– Phẫu thuật là phương pháp điều trị triệt để duy nhất cho thoát vị thành bụng — đặc biệt khi khối thoát vị ngày càng to, gây khó chịu hoặc có nguy cơ nghẹt.

Khi nào cần phẫu thuật?

Không phải mọi trường hợp sa ruột đều cần mổ ngay. Tuy nhiên, phẫu thuật nên được cân nhắc sớm nếu:

– Khối thoát vị gây đau, ảnh hưởng sinh hoạt.

– Không thể đẩy khối thoát vị trở lại.

– Có yếu tố nguy cơ cao (người trẻ, lao động chân tay, phụ nữ dự định mang thai).

Trong thực tế lâm sàng, tôi thường khuyên bệnh nhân không nên chần chừ khi đã được chẩn đoán thoát vị — vì nguy cơ nghẹt ruột tuy không thường xuyên, nhưng một khi xảy ra thì đe dọa tính mạng.

Sa ruột không phải là “bệnh vặt” hay “do tuổi già mà phải chịu”. Đây là một tổn thương cơ học có thật ở thành bụng, và chỉ có can thiệp y khoa mới giải quyết được gốc rễ. Nếu bạn phát hiện khối phồng bất thường ở bụng — dù chưa đau — hãy đi khám chuyên khoa ngoại tiêu hóa hoặc ngoại tổng quát để được đánh giá chính xác. Đừng đợi đến khi xảy ra biến chứng mới hối hận.