Ruột non là gì và có vai trò như thế nào trong tiêu hóa?

Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất hợp lý và tôi thường gặp nhiều bệnh nhân cũng thắc mắc tương tự trong phòng khám. Ruột non chính là đoạn dài nhất trong ống tiêu hóa, đóng vai trò then chốt trong việc tiêu hóa triệt để thức ăn và hấp thu gần như toàn bộ chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Nếu ruột non gặp vấn đề, dù không đau dữ dội, bạn vẫn có thể rơi vào tình trạng mệt mỏi, sụt cân, thiếu chất hoặc rối loạn tiêu hóa kéo dài.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu về cấu tạo, chức năng và những dấu hiệu cảnh báo liên quan đến ruột non.

Ruột non là gì và nằm ở đâu trong cơ thể?

Ruột non là một đoạn ống dài khoảng 6–7 mét ở người trưởng thành, cuộn chặt trong khoang bụng dưới, nối tiếp dạ dày và dẫn xuống ruột già. Về cấu tạo, ruột non gồm ba phần chính:

– Tá tràng: đoạn đầu tiên, tiếp nhận thức ăn từ dạ dày cùng dịch mật và dịch tụy để bắt đầu quá trình tiêu hóa hóa học.
– Hỗng tràng: phần giữa, nơi diễn ra phần lớn quá trình hấp thu chất dinh dưỡng.
– Hồi tràng: đoạn cuối, nối với ruột già qua van hồi manh tràng, đảm nhiệm hấp thu nốt các chất còn sót lại (đặc biệt là vitamin B12 và muối mật).

Thành ruột non có cấu trúc đặc biệt với hàng triệu nhung mao và vi nhung mao, giúp tăng diện tích bề mặt hấp thu lên gấp hàng trăm lần – giống như một “nhà máy lọc và phân phối dinh dưỡng” cực kỳ hiệu quả.

Chức năng chính của ruột non

Ruột non không chỉ là “ống dẫn” mà là trung tâm tiêu hóa và hấp thu của toàn bộ hệ tiêu hóa. Cụ thể:

– Tiêu hóa thức ăn: Thức ăn từ dạ dày (dưới dạng dịch lỏng gọi là nhũ trấp) được trung hòa và tiếp tục phân giải nhờ dịch tụy, dịch mật và enzyme ruột. Carbohydrate, protein, chất béo được cắt nhỏ thành các đơn vị cơ bản (glucose, acid amin, acid béo) để cơ thể hấp thu.
– Hấp thu chất dinh dưỡng: Gần 90% chất dinh dưỡng – bao gồm đường, đạm, chất béo, vitamin tan trong nước và dầu, khoáng chất – đều được hấp thu qua thành ruột non vào máu hoặc hệ bạch huyết.
– Vận chuyển cặn bã: Phần không tiêu hóa được sẽ được đẩy dần xuống ruột già để hình thành phân.

Các bệnh thường gặp ở ruột non

Mặc dù ít khi gây đau dữ dội như dạ dày hay ruột thừa, nhưng ruột non có thể gặp nhiều vấn đề âm ỉ, kéo dài và ảnh hưởng sâu đến sức khỏe tổng thể:

– Viêm ruột non: Do virus (như rotavirus), vi khuẩn (Salmonella, E. coli) hoặc ký sinh trùng. Triệu chứng điển hình là tiêu chảy, đau quặn bụng, buồn nôn, sốt nhẹ.
– Tắc ruột non: Có thể do dính ruột sau mổ, thoát vị, hoặc khối u. Dấu hiệu nguy hiểm bao gồm đau bụng dữ dội từng cơn, nôn ói, không trung tiện, bụng chướng – cần cấp cứu ngay.
– U ruột non: Hiếm hơn so với đại tràng, nhưng có thể là u lành (polyp) hoặc ác tính (ung thư ruột non). Thường tiến triển âm thầm, chỉ biểu hiện khi đã gây xuất huyết tiêu hóa, tắc nghẽn hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Rối loạn hấp thu: Như bệnh Celiac (dị ứng gluten), suy tụy ngoại tiết, hoặc hội chứng ruột kích thích dạng tiêu chảy – khiến cơ thể không hấp thu đủ dinh dưỡng dù ăn uống đầy đủ, dẫn đến thiếu máu, loãng xương, mệt mỏi.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám

Bạn đừng chủ quan nếu xuất hiện các biểu hiện sau kéo dài trên 1–2 tuần:

– Đau bụng âm ỉ hoặc quặn từng cơn, đặc biệt sau ăn.
– Tiêu chảy kéo dài, phân lỏng có mỡ (phân nổi, mùi hôi khó chịu).
– Sụt cân không chủ ý, mệt mỏi, da xanh.
– Thiếu máu, loãng xương ở người trẻ mà không rõ nguyên nhân.
– Nôn ói kèm chướng bụng, không trung tiện – dấu hiệu tắc ruột cần cấp cứu.

Làm sao để bảo vệ ruột non khỏe mạnh?

Ruột non tuy “ẩn mình” nhưng rất nhạy cảm với lối sống. Dưới đây là những nguyên tắc tôi luôn khuyên bệnh nhân:

– Ăn uống điều độ, giàu chất xơ: Rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt giúp duy trì nhu động ruột ổn định và nuôi dưỡng hệ vi sinh vật có lợi.
– Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, cay nóng, rượu bia: Những thứ này làm tổn thương niêm mạc ruột và thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột.
– Nhai kỹ: Giúp giảm gánh nặng cho ruột non – vì tiêu hóa bắt đầu ngay từ miệng.
– Bổ sung lợi khuẩn: Qua sữa chua, kim chi, dưa cải… hoặc men vi sinh theo chỉ định nếu bạn từng dùng kháng sinh kéo dài.
– Không tự ý dùng thuốc giảm đau, kháng viêm kéo dài: Nhóm NSAIDs (như ibuprofen, diclofenac) có thể gây viêm loét ruột non nếu dùng không đúng cách.
– Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh đường ruột hoặc bạn có triệu chứng tiêu hóa dai dẳng.

Ruột non tuy ít “kêu ca” nhưng lại là trái tim của hệ tiêu hóa – nơi quyết định bạn có được nuôi dưỡng đầy đủ hay không. Những triệu chứng tưởng chừng “nhỏ” như đầy hơi, rối loạn tiêu hóa kéo dài có thể là dấu hiệu sớm của tổn thương ruột non. Nếu bạn lo lắng về tình trạng của mình, đừng chần chừ – hãy đi khám chuyên khoa tiêu hóa để được đánh giá chính xác, thay vì tự suy đoán hay dùng thuốc bừa bãi. Sức khỏe đường ruột tốt chính là nền tảng cho một cơ thể khỏe mạnh toàn diện.