Rối loạn tiêu hóa nên làm gì để nhanh khỏi và không tái phát?

Chào bạn,

Rối loạn tiêu hóa là tình trạng rất phổ biến, thường xuất phát từ chế độ ăn uống, căng thẳng hoặc thay đổi sinh hoạt — chứ không nhất thiết phải do bệnh lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu không xử lý đúng cách, nó có thể kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và thậm chí che lấp các bệnh lý tiềm ẩn như viêm dạ dày, hội chứng ruột kích thích (IBS) hay nhiễm khuẩn đường ruột. Tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân và cách xử trí phù hợp.

Nguyên nhân thường gặp gây rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa không phải là một bệnh cụ thể, mà là tập hợp các triệu chứng phản ánh sự mất cân bằng trong hoạt động của hệ tiêu hóa. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

– Chế độ ăn không hợp lý: Ăn quá nhanh, ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, thức ăn chế biến sẵn hoặc uống nhiều rượu bia, cà phê.

– Căng thẳng kéo dài: Stress ảnh hưởng trực tiếp đến trục não – ruột, làm thay đổi nhu động ruột và tiết dịch tiêu hóa.

– Lạm dụng thuốc: Đặc biệt là kháng sinh (gây mất cân bằng vi sinh đường ruột), thuốc giảm đau NSAIDs (gây kích ứng niêm mạc dạ dày).

– Nhiễm khuẩn hoặc ký sinh trùng: Sau khi ăn thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, bạn có thể bị tiêu chảy cấp kèm rối loạn tiêu hóa.

– Hội chứng ruột kích thích (IBS): Một rối loạn chức năng mạn tính, thường biểu hiện bằng đau bụng, đầy hơi, táo bón hoặc tiêu chảy luân phiên — nhưng không có tổn thương thực thể.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

Không phải lúc nào rối loạn tiêu hóa cũng lành tính. Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu “đỏ” nào sau:

– Sụt cân không rõ nguyên nhân trong thời gian ngắn.

– Đi ngoài ra máu, phân đen hoặc có nhầy mủ.

– Đau bụng dữ dội, kéo dài trên 2 tuần hoặc ngày càng nặng.

– Nôn ói liên tục, không ăn uống được, kèm sốt.

– Tiền sử gia đình có người mắc ung thư đường tiêu hóa.

Những dấu hiệu này có thể gợi ý các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm loét dạ dày – tá tràng, viêm đại tràng, hoặc thậm chí là ung thư tiêu hóa — cần được chẩn đoán sớm.

Cách giảm triệu chứng và phục hồi hệ tiêu hóa tại nhà

Trong đa số trường hợp nhẹ, bạn hoàn toàn có thể cải thiện rối loạn tiêu hóa bằng những điều chỉnh đơn giản:

– Điều chỉnh chế độ ăn: Ăn chậm, nhai kỹ; ưu tiên thực phẩm dễ tiêu (gạo, chuối, khoai lang, súp); hạn chế đồ sống, lạnh, cay, gas và chất béo bão hòa.

– Uống đủ nước: Ít nhất 1.5–2 lít/ngày, đặc biệt khi bị tiêu chảy để tránh mất nước.

– Bổ sung men vi sinh (probiotics): Như sữa chua lên men tự nhiên hoặc chế phẩm chứa Lactobacillus, Bifidobacterium — giúp tái lập hệ vi sinh đường ruột.

– Quản lý stress: Thiền, hít thở sâu, đi bộ nhẹ nhàng mỗi ngày — đều có tác dụng ổn định hoạt động tiêu hóa.

– Tránh tự ý dùng thuốc: Không lạm dụng thuốc cầm tiêu chảy hay thuốc giảm đau khi chưa rõ nguyên nhân.

Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa tái phát

Rối loạn tiêu hóa dễ tái đi tái lại nếu bạn không thay đổi lối sống. Tôi thường khuyên bệnh nhân của mình:

– Ăn uống điều độ, đúng giờ, không bỏ bữa.

– Hạn chế ăn khuya — vì lúc này hệ tiêu hóa đang “nghỉ ngơi”, việc ép nó làm việc dễ gây đầy bụng, trào ngược.

– Tập thể dục đều đặn: 30 phút/ngày giúp tăng nhu động ruột, cải thiện tiêu hóa.

– Theo dõi phản ứng của cơ thể: Ghi chú lại những thực phẩm khiến bạn khó chịu (sữa, đậu, gluten…) để tránh trong tương lai.

Rối loạn tiêu hóa thường bắt nguồn từ lối sống hơn là bệnh lý nặng, nhưng đừng xem nhẹ nếu triệu chứng kéo dài hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều bệnh nhân chủ quan “uống men tiêu hóa là hết”, đến khi đi nội soi mới phát hiện viêm loét hoặc polyp đại tràng. Hãy lắng nghe cơ thể mình — nếu điều chỉnh ăn uống 5–7 ngày mà không cải thiện, bạn nên đi khám để được đánh giá toàn diện. Sức khỏe tiêu hóa tốt chính là nền tảng cho sức khỏe tổng thể.