Nóng rát cổ họng có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?
Chào bạn,
Nóng rát cổ họng thường không nguy hiểm nếu chỉ xảy ra thỉnh thoảng và tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường, đó có thể là biểu hiện của trào ngược dạ dày – thực quản, viêm họng mạn tính, thậm chí tổn thương niêm mạc thực quản. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân và cách xử trí phù hợp.
Nguyên nhân phổ biến gây nóng rát cổ họng
– Trào ngược acid dạ dày (GERD): Dịch vị trào lên thực quản và họng, gây cảm giác nóng rát, đắng miệng, ợ chua – đặc biệt sau ăn hoặc khi nằm.
– Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn: Thường kèm theo đau họng, sốt, ho, sưng hạch cổ. Cảm giác nóng rát ở đây thường đi kèm khô rát, khó nuốt.
– Kích ứng do môi trường: Khói thuốc, không khí khô, ô nhiễm hoặc nói nhiều cũng có thể gây nóng rát họng tạm thời.
– Dị ứng hoặc viêm mũi xoang mạn tính: Dịch mũi chảy xuống họng (post-nasal drip) gây kích ứng niêm mạc họng.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám bác sĩ
Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu có một trong các dấu hiệu sau:
– Nóng rát cổ họng kéo dài hơn 10–14 ngày mà không cải thiện.
– Khó nuốt, nuốt vướng hoặc cảm giác có khối ở cổ họng.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, nôn ra máu, phân đen.
– Khàn tiếng kéo dài trên 2 tuần.
– Triệu chứng xuất hiện thường xuyên vào ban đêm, ảnh hưởng giấc ngủ.
Đây có thể là dấu hiệu của viêm thực quản do trào ngược nặng, hẹp thực quản, hoặc trong một số trường hợp hiếm, tổn thương tiền ung thư – cần được đánh giá sớm.
Phân biệt nóng rát cổ họng do trào ngược và viêm họng
| Đặc điểm | Trào ngược dạ dày | Viêm họng |
|---|---|---|
| Thời điểm xuất hiện | Sau ăn, khi cúi người, nằm xuống | Bất kỳ lúc nào, thường khởi phát đột ngột |
| Triệu chứng kèm theo | Ợ chua, đắng miệng, đầy bụng, nóng ngực | Sốt, ho, đau họng tăng khi nuốt, hạch cổ sưng |
| Cảm giác chủ quan | Nóng rát từ ngực lan lên cổ, có vị chua/mặn | Đau rát họng, khô họng, ngứa họng |
| Đáp ứng với kháng sinh | Không cải thiện | Có thể giảm nếu do vi khuẩn |
Trong phòng khám, tôi thường thấy nhiều bệnh nhân tưởng mình bị viêm họng mạn tính, nhưng thực ra là trào ngược im lặng (silent reflux) – không có ợ chua rõ rệt, chỉ biểu hiện qua nóng rát họng, khàn tiếng hoặc ho kéo dài.
Chế độ ăn nên và không nên khi bị nóng rát cổ họng
Nên ăn:
– Thực phẩm dễ tiêu, ít acid: cháo, súp, khoai lang, chuối chín, yến mạch.
– Uống nhiều nước ấm, trà gừng loãng hoặc trà mật ong chanh (nếu không phải do trào ngược).
– Ăn nhiều rau xanh luộc, trái cây ít acid như táo, lê.
Nên kiêng:
– Thực phẩm kích thích trào ngược: cà phê, rượu, chocolate, đồ chiên rán, nước có gas.
– Đồ cay, chua, nóng: ớt, cam, chanh, giấm – dễ làm nặng thêm kích ứng niêm mạc họng.
– Ăn quá no hoặc ăn sát giờ đi ngủ – nên ăn xong ít nhất 3 tiếng trước khi nằm.
Lưu ý: Nếu nghi do trào ngược, tránh mật ong và chanh – dù dân gian hay dùng, nhưng chúng có thể làm tăng acid dạ dày.
Cách giảm nóng rát cổ họng tại nhà không dùng thuốc
– Súc họng bằng nước muối ấm 2–3 lần/ngày giúp sát khuẩn, làm dịu niêm mạc.
– Ngậm kẹo ngậm không đường (loại có bạc hà nhẹ hoặc keo ong) để kích thích tiết nước bọt, trung hòa acid.
– Nâng cao đầu khi ngủ bằng gối cao 15–20 cm để hạn chế trào ngược ban đêm.
– Uống từng ngụm nước ấm nhỏ liên tục trong ngày để làm sạch acid bám ở họng.
– Tránh nói to, la hét để giảm kích ứng dây thanh và niêm mạc họng.
Dùng thuốc giảm acid có an toàn không?
Thuốc ức chế bơm proton (PPI) như omeprazole, esomeprazole… hiệu quả trong điều trị trào ngược, nhưng không nên tự ý dùng dài ngày. Một số tác dụng phụ tiềm ẩn nếu dùng quá 8–12 tuần liên tục:
– Giảm hấp thu canxi, magie, vitamin B12 → tăng nguy cơ loãng xương, chuột rút.
– Rối loạn hệ vi sinh đường ruột, dễ bị tiêu chảy do Clostridium difficile.
– Giảm đề kháng acid dạ dày, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiêu hóa.
Tôi luôn khuyên bệnh nhân: dùng thuốc theo chỉ định, kết hợp thay đổi lối sống, và tái khám để đánh giá hiệu quả – chứ không nên “sống chung với PPI” suốt đời.
Phòng ngừa nóng rát cổ họng tái phát
– Duy trì cân nặng hợp lý: thừa cân làm tăng áp lực ổ bụng, thúc đẩy trào ngược.
– Không hút thuốc: khói thuốc làm giãn cơ thắt thực quản dưới, dễ trào acid.
– Ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa ăn – tránh no quá mức.
– Tránh mặc quần áo chật vùng bụng sau ăn.
– Quản lý căng thẳng: stress làm tăng tiết acid dạ dày và giảm nhu động thực quản.
Kết luận của bác sĩ:
Nóng rát cổ họng đa phần lành tính, nhưng nếu xuất hiện thường xuyên hoặc kèm triệu chứng tiêu hóa, rất có thể bạn đang bị trào ngược dạ dày – thực quản. Việc điều chỉnh lối sống đúng cách thường mang lại hiệu quả hơn cả thuốc. Tuy nhiên, đừng chủ quan nếu triệu chứng kéo dài – chẩn đoán sớm giúp tránh biến chứng nghiêm trọng như viêm thực quản, Barrett thực quản. Nếu nghi ngờ, hãy đi khám chuyên khoa tiêu hóa hoặc tai mũi họng để được đánh giá toàn diện.
