Nôn ra mật vàng là dấu hiệu của bệnh gì?

“Tôi vừa nôn và thấy dịch ói có màu vàng xanh, đắng ngắt – y hệt như mật. Không phải thức ăn, cũng không phải máu, mà là một chất lỏng kỳ lạ khiến tôi rất lo. Liệu đây có phải dấu hiệu nguy hiểm? Có cần đi viện ngay không, hay chỉ là do dạ dày đang trống rỗng?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Nôn ra mật vàng thường xảy ra khi dạ dày đã tống hết thức ăn nhưng vẫn tiếp tục co bóp, đẩy dịch mật từ ruột non trào ngược lên. Màu vàng hoặc xanh lá kèm vị đắng đặc trưng chính là dấu hiệu nhận biết rõ nhất. Tuy đôi khi vô hại, hiện tượng này cũng có thể cảnh báo các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng hơn mà bạn không nên bỏ qua.

Nguyên nhân phổ biến gây nôn ra mật vàng

– Dạ dày trống rỗng kéo dài: Khi bạn nôn sau thời gian nhịn ăn lâu (sáng sớm, say rượu, ốm nặng), dịch vị cạn kiệt, cơ thể sẽ đẩy dịch mật từ tá tràng trào ngược lên – đây là phản ứng sinh lý khá thường gặp.
– Tắc ruột hoặc tắc nghẽn đường tiêu hóa: Dịch mật không thể di chuyển xuôi theo chiều ruột do khối u, dính ruột, hoặc xoắn ruột, dẫn đến trào ngược khi nôn.
– Trào ngược mật – dạ dày (bile reflux): Khác với trào ngược axit thông thường, tình trạng này xảy ra khi van môn vị hoạt động bất thường, cho phép mật chảy ngược vào dạ dày rồi lên thực quản.
– Viêm tụy cấp hoặc sỏi mật: Các bệnh lý này có thể kích thích nôn mửa dữ dội, kèm theo dịch mật do rối loạn vận động đường mật – ruột.
– Tác dụng phụ của thuốc hoặc phẫu thuật tiêu hóa: Một số thuốc gây kích ứng dạ dày, hoặc các ca mổ liên quan đến dạ dày – túi mật có thể làm thay đổi lưu thông dịch mật.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

– Nôn ra mật liên tục nhiều lần trong ngày, không thể giữ được nước uống.
– Đau bụng dữ dội, đặc biệt vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải.
– Sốt cao, vàng da, phân bạc màu hoặc nước tiểu sẫm – gợi ý tắc mật hoặc viêm đường mật.
– Triệu chứng mất nước: khô miệng, tiểu ít, mệt lả, mạch nhanh.
– Tiền sử bệnh gan, mật, hoặc đã từng phẫu thuật ổ bụng.

Cách xử trí tại nhà và phòng ngừa tái phát

– Tạm ngưng ăn uống trong 1–2 giờ sau cơn nôn để dạ dày nghỉ ngơi, sau đó bắt đầu với từng ngụm nước nhỏ hoặc oresol.
– Tránh nằm ngay sau ăn, nên ngồi thẳng ít nhất 2–3 giờ để giảm nguy cơ trào ngược.
– Hạn chế rượu, caffeine, đồ chiên rán và thức ăn nhiều dầu mỡ – những tác nhân dễ kích thích tiết mật và gây nôn.
– Không tự ý dùng thuốc chống nôn kéo dài nếu chưa rõ nguyên nhân, vì có thể che lấp triệu chứng bệnh nặng.
– Nếu bạn thường xuyên bị nôn khi đói hoặc sau bữa ăn, hãy ghi lại nhật ký triệu chứng để bác sĩ đánh giá chính xác hơn.

Khi nào cần can thiệp y tế chuyên sâu?

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan với tình trạng “nôn ra nước vàng” vì nghĩ chỉ là say xe hay ăn uống linh tinh. Tuy nhiên, nếu triệu chứng xuất hiện trên 2 lần/tuần, kèm đau bụng âm ỉ hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, bạn cần làm thêm siêu âm bụng, nội soi tiêu hóa hoặc xét nghiệm chức năng gan mật. Đặc biệt ở người lớn tuổi, nôn ra mật có thể là biểu hiện đầu tiên của ung thư đường tiêu hóa – phát hiện sớm sẽ quyết định tiên lượng điều trị.

Nôn ra mật vàng không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng cũng không nên xem nhẹ. Đa phần trường hợp lành tính liên quan đến dạ dày rỗng, nhưng nếu đi kèm đau bụng, sốt hoặc dấu hiệu tắc nghẽn tiêu hóa, bạn cần được chẩn đoán chuyên sâu. Hãy lắng nghe cơ thể – nó đang gửi tín hiệu. Đừng chần chừ khám khi triệu chứng lặp lại hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.