Viêm ruột do đâu mà ra?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thật. Viêm ruột không phải là một chẩn đoán đơn lẻ, mà là thuật ngữ chung để chỉ tình trạng viêm ở một hoặc nhiều đoạn của ruột — có thể do nhiễm trùng, rối loạn miễn dịch, hoặc các yếu tố khác. Nguyên nhân cụ thể sẽ quyết định hướng điều trị và tiên lượng bệnh, nên việc hiểu rõ “gốc rễ” là rất quan trọng.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích chi tiết các nguyên nhân thường gặp dẫn đến viêm ruột, dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám, và cách phòng ngừa hiệu quả.
Nguyên nhân có thể gây viêm ruột
Viêm ruột có thể xuất phát từ nhiều cơ chế khác nhau. Trong phòng khám, tôi thường gặp các nhóm nguyên nhân chính sau:
– Nhiễm trùng đường tiêu hóa: Do vi khuẩn (như Salmonella, E. coli, Campylobacter), virus (rotavirus, norovirus) hoặc ký sinh trùng (như Giardia). Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, thường xảy ra sau khi ăn uống thực phẩm bẩn hoặc nước không đảm bảo vệ sinh.
– Bệnh viêm ruột mạn tính (IBD): Bao gồm bệnh Crohn và viêm loét đại tràng — đây là các rối loạn tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công chính niêm mạc ruột, gây viêm kéo dài, loét và tổn thương sâu.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc như NSAIDs (ibuprofen, diclofenac), kháng sinh kéo dài hoặc hóa trị có thể làm tổn thương niêm mạc ruột, dẫn đến viêm.
– Thiếu máu cục bộ ruột: Khi lưu lượng máu đến ruột giảm (do xơ vữa động mạch, huyết khối…), niêm mạc ruột thiếu oxy và bắt đầu hoại tử, gây viêm cấp — tình trạng này thường xảy ra ở người lớn tuổi có bệnh tim mạch.
– Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm: Như dị ứng sữa bò ở trẻ nhỏ, hoặc bệnh Celiac (mẫn cảm với gluten) — tuy không phải “viêm” theo nghĩa truyền thống, nhưng vẫn gây tổn thương niêm mạc ruột non.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Không phải cơn đau bụng nào cũng nghiêm trọng, nhưng những biểu hiện sau đây cho thấy viêm ruột có thể đang tiến triển nặng hoặc liên quan đến bệnh lý mạn tính:
– Đi ngoài ra máu hoặc phân có nhầy, mủ kéo dài trên 2–3 ngày.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, kèm mệt mỏi kéo dài.
– Sốt dai dẳng (>38°C) đi kèm đau bụng.
– Đau bụng dữ dội, đặc biệt ở vùng hạ vị hoặc quanh rốn, không giảm sau khi đi vệ sinh.
– Triệu chứng tái phát nhiều lần trong năm, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào trên, tôi khuyên bạn nên đến chuyên khoa Tiêu hóa để được nội soi, xét nghiệm phân, máu hoặc chụp hình ảnh — từ đó xác định chính xác nguyên nhân.
Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát
Tùy vào nguyên nhân, cách xử trí sẽ khác nhau. Tuy nhiên, một số nguyên tắc chung tôi luôn khuyên bệnh nhân áp dụng:
– Giữ vệ sinh ăn uống: Rửa tay trước khi ăn, tránh thực phẩm sống, nước chưa đun sôi — đặc biệt khi đi du lịch hoặc ở vùng có dịch tiêu chảy.
– Không lạm dụng kháng sinh hoặc thuốc giảm đau: Dùng thuốc chỉ khi có chỉ định, vì chúng có thể phá vỡ hệ vi sinh đường ruột và làm tổn thương niêm mạc.
– Ăn uống dễ tiêu, đủ chất: Trong giai đoạn cấp, nên chọn thức ăn mềm, ít dầu mỡ, giàu điện giải (như cháo, súp, chuối, gạo). Tránh rượu, cà phê, đồ cay nóng.
– Theo dõi sức khỏe định kỳ nếu bạn đã từng bị viêm ruột mạn tính — vì bệnh có thể tái phát âm thầm mà không có triệu chứng rõ rệt.
– Quản lý stress: Căng thẳng kéo dài có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm qua trục não-ruột (gut-brain axis), đặc biệt ở người bị IBD.
Viêm ruột có thể bắt nguồn từ nhiễm trùng đơn giản, nhưng cũng có thể là biểu hiện của bệnh lý tự miễn hoặc tổn thương mạch máu — những tình trạng cần can thiệp y khoa kịp thời. Nếu triệu chứng kéo dài hơn 1–2 tuần, hoặc đi kèm dấu hiệu “đỏ” như ra máu, sụt cân, sốt, bạn đừng chần chừ mà hãy đi khám sớm. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn tránh được biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống lâu dài.
