Hội chứng ruột kích thích là gì?
Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất phổ biến trong phòng khám tiêu hóa của tôi. Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn chức năng mạn tính của đường ruột, không gây tổn thương thực thể nhưng lại ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống. Triệu chứng thường bao gồm đau bụng tái đi tái lại, kèm theo thay đổi thói quen đại tiện – như tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai – mà không tìm thấy nguyên nhân viêm nhiễm hay tổn thương rõ ràng.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ chi tiết hơn để bạn hiểu rõ về tình trạng này, cách nhận biết và hướng xử trí phù hợp.
Nguyên nhân thường gặp của hội chứng ruột kích thích
Mặc dù chưa xác định được nguyên nhân chính xác, nhưng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và các nghiên cứu, IBS thường liên quan đến sự rối loạn tương tác giữa não và ruột, cùng một số yếu tố thúc đẩy sau:
– Rối loạn nhu động ruột: Ruột co bóp quá mạnh hoặc quá yếu, gây tiêu chảy hoặc táo bón.
– Tăng nhạy cảm nội tạng: Người bệnh cảm thấy đau hoặc khó chịu ở mức độ cao hơn bình thường dù kích thích nhẹ.
– Căng thẳng tâm lý: Lo âu, stress kéo dài làm trầm trọng thêm triệu chứng do trục não-ruột bị ảnh hưởng.
– Nhiễm trùng tiêu hóa trước đó: Một số trường hợp khởi phát IBS sau đợt viêm dạ dày – ruột cấp.
– Chế độ ăn không phù hợp: Thực phẩm nhiều FODMAPs (như hành, tỏi, đậu, sữa, trái cây ngọt) có thể kích thích ruột.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám chuyên khoa
Hội chứng ruột kích thích không đe dọa tính mạng, nhưng dễ nhầm lẫn với các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm ruột, ung thư đại trực tràng. Bạn cần đi khám ngay nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu “đỏ” nào sau:
– Sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Đại tiện ra máu hoặc phân đen.
– Đau bụng khởi phát sau tuổi 50.
– Sốt kéo dài hoặc thiếu máu.
– Tiền sử gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng.
Nếu chỉ có đau bụng tái phát, thay đổi nhu động ruột nhưng không kèm các dấu hiệu cảnh báo trên, khả năng cao là IBS – nhưng vẫn nên được bác sĩ đánh giá để loại trừ các bệnh khác.
Cách giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát hiệu quả
Hiện nay chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn IBS, nhưng bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tốt triệu chứng nếu áp dụng đúng chiến lược:
– Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế thực phẩm nhiều FODMAPs, tăng chất xơ hòa tan (như yến mạch, hạt chia), uống đủ nước.
– Quản lý stress: Thiền, yoga, hít thở sâu hoặc tư vấn tâm lý giúp ổn định trục não-ruột.
– Duy trì vận động đều đặn: Đi bộ 30 phút/ngày giúp cải thiện nhu động ruột và giảm đầy hơi.
– Ghi nhật ký triệu chứng: Ghi lại món ăn, cảm xúc và biểu hiện ruột để xác định yếu tố kích thích cá nhân.
– Tránh lạm dụng thuốc: Không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy hay nhuận tràng kéo dài vì có thể làm rối loạn ruột nặng hơn.
Khi nào cần dùng thuốc? Có nguy hiểm không?
IBS không gây biến chứng nguy hiểm như thủng ruột hay ung thư, nhưng ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, giấc ngủ và tâm lý. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê thuốc hỗ trợ như:
– Thuốc điều hòa nhu động ruột (ví dụ: loperamide cho tiêu chảy, lubiprostone cho táo bón).
– Thuốc giảm co thắt cơ trơn (như mebeverine).
– Probiotics để cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
– Thuốc chống lo âu liều thấp nếu stress là yếu tố chính.
Tuy nhiên, thay đổi lối sống luôn là nền tảng, và thuốc chỉ là hỗ trợ ngắn hạn.
Trong hơn 10 năm làm việc tại khoa Tiêu hóa, tôi thấy rằng hội chứng ruột kích thích thường bị xem nhẹ, nhưng lại khiến nhiều bệnh nhân mệt mỏi, lo lắng và tránh giao tiếp xã hội. Quan trọng nhất là bạn đừng chủ quan bỏ qua triệu chứng, nhưng cũng đừng quá hoang mang khi chưa có chẩn đoán rõ ràng. Hãy đi khám để được đánh giá toàn diện – từ đó xây dựng kế hoạch quản lý phù hợp, an toàn và bền vững cho đường ruột của bạn.
