Đau vùng thượng vị là dấu hiệu của bệnh gì?
Chào bạn,
Đau vùng thượng vị – tức vùng bụng nằm ngay dưới xương ức và trên rốn – là triệu chứng rất phổ biến mà tôi gặp hàng ngày trong phòng khám. Dù đôi khi chỉ do rối loạn tiêu hóa nhẹ, nhưng nó cũng có thể là biểu hiện sớm của các bệnh lý tiêu hóa mạn tính như viêm loét dạ dày, trào ngược thực quản, thậm chí là sỏi mật hay viêm tụy. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn điều trị kịp thời và tránh biến chứng.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu cơn đau này đến từ đâu, khi nào cần đi khám, và làm sao để kiểm soát hiệu quả.
Nguyên nhân thường gặp gây đau vùng thượng vị
Đau thượng vị không phải là một bệnh, mà là triệu chứng phản ánh tình trạng bất thường ở một hoặc nhiều cơ quan trong ổ bụng trên. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
– Viêm loét dạ dày – tá tràng: Do tăng tiết acid, nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (Hp), hoặc dùng thuốc giảm đau NSAID kéo dài. Cơn đau thường xuất hiện khi đói hoặc vài giờ sau ăn.
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Acid dạ dày trào lên thực quản gây nóng rát sau xương ức, ợ chua, đặc biệt khi nằm hoặc cúi người.
– Rối loạn chức năng tiêu hóa (dyspepsia chức năng): Không tìm thấy tổn thương thực thể, nhưng vẫn có đầy bụng, khó tiêu, đau mơ hồ vùng thượng vị.
– Sỏi túi mật hoặc viêm túi mật: Đau thường xuất hiện sau bữa ăn nhiều dầu mỡ, lan lên vai phải, kèm buồn nôn.
– Viêm tụy cấp hoặc mạn tính: Cơn đau dữ dội, liên tục, lan ra sau lưng, thường đi kèm nôn ói và sốt.
Trong một số ít trường hợp, đau thượng vị cũng có thể là biểu hiện “che lấp” của các bệnh tim mạch (như nhồi máu cơ tim) – đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ tim mạch.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Không phải cơn đau nào cũng nguy hiểm, nhưng bạn cần lưu ý nếu xuất hiện các biểu hiện sau:
– Đau thượng vị kéo dài hơn 2 tuần, tái đi tái lại dù đã thay đổi chế độ ăn.
– Đau dữ dội, đột ngột, kèm nôn ra máu, phân đen hoặc sốt cao.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn kéo dài.
– Khó nuốt, nuốt vướng hoặc cảm giác thức ăn mắc kẹt ở ngực.
– Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu – gợi ý vấn đề gan mật.
Đây có thể là dấu hiệu của loét chảy máu, hẹp môn vị, ung thư đường tiêu hóa hoặc các bệnh lý nội khoa nghiêm trọng khác.
Cách giảm đau thượng vị tại nhà và phòng ngừa tái phát
Nếu cơn đau nhẹ và chưa có dấu hiệu cảnh báo, bạn có thể thử các biện pháp sau:
– Điều chỉnh chế độ ăn: Tránh đồ cay, chua, nhiều dầu mỡ, caffeine, rượu bia. Ăn đúng giờ, không bỏ bữa, không ăn quá no.
– Nâng cao đầu giường khi ngủ nếu có ợ chua – giúp giảm trào ngược ban đêm.
– Hạn chế dùng thuốc giảm đau NSAID (như ibuprofen, aspirin) nếu không thật sự cần thiết.
– Giảm stress: Lo âu, căng thẳng làm tăng tiết acid dạ dày và làm nặng thêm triệu chứng.
– Duy trì cân nặng hợp lý: Béo bụng làm tăng áp lực ổ bụng, thúc đẩy trào ngược.
Tuy nhiên, không nên tự ý dùng thuốc ức chế acid kéo dài (như omeprazole) mà không có chẩn đoán rõ ràng – vì có thể che lấp triệu chứng của bệnh lý nghiêm trọng.
Khi nào cần nội soi dạ dày?
Nội soi là công cụ chẩn đoán chính xác nhất với đau thượng vị kéo dài. Tôi thường chỉ định nội soi nếu:
– Bạn trên 45 tuổi và lần đầu xuất hiện triệu chứng.
– Có yếu tố nguy cơ (tiền sử gia đình ung thư dạ dày, hút thuốc, nhiễm Hp).
– Triệu chứng không đáp ứng với điều trị ban đầu sau 2–4 tuần.
– Xuất hiện “dấu hiệu báo động” như đã nêu ở trên.
Nội soi không chỉ giúp phát hiện viêm, loét, polyp hay ung thư sớm, mà còn cho phép lấy mẫu xét nghiệm vi khuẩn Hp – nguyên nhân hàng đầu gây loét và ung thư dạ dày tại Việt Nam.
Đau vùng thượng vị tuy phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Trong nhiều trường hợp, nó là “tiếng nói” đầu tiên của hệ tiêu hóa khi bị tổn thương. Tôi từng gặp không ít bệnh nhân chủ quan, tự điều trị tại nhà suốt nhiều tháng, đến khi đi khám thì loét đã biến chứng hoặc ung thư đã tiến triển.
Vì vậy, nếu cơn đau ảnh hưởng đến sinh hoạt, kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường, bạn hãy chủ động đi khám chuyên khoa tiêu hóa. Chẩn đoán sớm không chỉ giúp bạn hết đau nhanh hơn, mà còn ngăn ngừa những hậu quả lâu dài cho sức khỏe.
