Đau bụng tiêu chảy – nguyên nhân và cách xử trí đúng?
Chào bạn,
Đau bụng kèm tiêu chảy là triệu chứng rất thường gặp, có thể do nhiễm trùng, rối loạn tiêu hóa, hoặc các bệnh lý mạn tính như hội chứng ruột kích thích. Tuy đa số trường hợp lành tính và tự khỏi trong vài ngày, nhưng nếu tái đi tái lại hoặc kèm theo dấu hiệu nguy hiểm, bạn cần được đánh giá y khoa kịp thời.
Nguyên nhân thường gặp gây đau bụng tiêu chảy
– Nhiễm virus hoặc vi khuẩn: như rotavirus, norovirus, E. coli, Salmonella – thường sau khi ăn thực phẩm bẩn hoặc uống nước không đảm bảo.
– Ngộ độc thực phẩm: khởi phát nhanh, kèm buồn nôn, nôn, đau quặn bụng.
– Hội chứng ruột kích thích (IBS): đau bụng tái phát, thay đổi thói quen đại tiện (tiêu chảy hoặc táo bón), thường liên quan đến stress.
– Không dung nạp lactose hoặc fructose: cơ thể thiếu enzyme tiêu hóa đường, gây đầy hơi, tiêu chảy sau khi ăn sữa hoặc trái cây ngọt.
– Viêm đại tràng: như viêm đại tràng do Clostridioides difficile hoặc bệnh viêm ruột (Crohn, viêm loét đại tràng).
– Tác dụng phụ của thuốc: đặc biệt là kháng sinh, thuốc nhuận tràng, hoặc một số thuốc điều trị tiểu đường.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
– Tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày ở người lớn (trên 24 giờ ở trẻ nhỏ).
– Phân có máu, mủ hoặc đen như bã cà phê.
– Sốt cao > 38,5°C kèm rét run.
– Dấu hiệu mất nước: khô miệng, tiểu ít, mắt trũng, mệt lả, mạch nhanh.
– Đau bụng dữ dội, không giảm sau đi ngoài.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc tiêu chảy tái phát nhiều lần trong tháng.
Cách xử trí tại nhà và mẹo dân gian an toàn
Lưu ý: “Mẹo dân gian” có thể hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng, nhưng không thay thế chẩn đoán y khoa. Dưới đây là những cách an toàn, có cơ sở sinh lý:
– Uống oresol (dung dịch điện giải): bù nước và điện giải là ưu tiên hàng đầu. Pha đúng liều, uống từng ngụm nhỏ.
– Gừng tươi: có tính ấm, chống co thắt cơ trơn ruột. Bạn có thể hãm trà gừng loãng (1–2 lát gừng với nước nóng), uống ấm.
– Cháo trắng, bánh mì nướng, chuối chín: dễ tiêu, giúp làm đặc phân nhờ pectin và tinh bột.
– Trà lá ổi non: chứa tanin – chất làm se niêm mạc ruột, giảm tiết dịch. Dùng 5–7 lá non rửa sạch, đun sôi 10 phút, uống ấm.
– Tránh sữa, đồ dầu mỡ, cà phê, rượu bia: chúng kích thích ruột và làm tiêu chảy nặng hơn.
Bị đau bụng tiêu chảy nên uống gì?
– Oresol (theo hướng dẫn WHO): lựa chọn vàng để phòng mất nước.
– Nước dừa tươi: giàu kali, giúp bù điện giải tự nhiên – nhưng chỉ dùng khi không có dấu hiệu nôn nhiều.
– Nước lọc ấm: uống đều đặn, tránh nước lạnh.
– Trà gừng hoặc trà hoa cúc: làm dịu co thắt ruột, giảm cảm giác buồn nôn.
Không nên uống: nước ngọt có gas, nước trái cây đậm đặc (nhiều đường làm tiêu chảy nặng hơn), cà phê, rượu.
Đau bụng tiêu chảy nên ăn gì?
Trong 24–48 giờ đầu, ưu tiên chế độ ăn BRAT:
– Banana (chuối chín)
– Rice (cơm trắng, cháo)
– Applesauce (táo nghiền – nếu có)
– Toast (bánh mì nướng)
Sau đó, từ từ trở lại chế độ ăn nhẹ: thịt nạc hấp, khoai lang, cà rốt luộc. Tránh thực phẩm sinh hơi (đậu, bắp cải), cay nóng, hoặc nhiều xơ thô.
Đau bụng quặn từng cơn kèm tiêu chảy, buồn nôn – có nguy hiểm không?
Triệu chứng này thường gặp trong nhiễm trùng tiêu hóa cấp, đặc biệt do virus hoặc vi khuẩn. Tuy nhiên, nếu:
- Cơn đau tăng dần, khu trú ở một điểm (ví dụ hố chậu phải – nghĩ đến viêm ruột thừa),
- Buồn nôn liên tục, không ăn uống được,
- Có dấu hiệu mất nước nặng,
→ Bạn cần đến cơ sở y tế ngay, vì có thể là tình trạng ngoại khoa (tắc ruột, viêm ruột thừa) chứ không chỉ đơn thuần là tiêu chảy thông thường.
Đau bụng tiêu chảy phần lớn do nguyên nhân lành tính, nhưng không nên chủ quan nếu triệu chứng kéo dài, tái phát hoặc kèm dấu hiệu báo động. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân tự dùng “mẹo” hoặc thuốc cầm tiêu chảy quá sớm, khiến vi khuẩn/virus bị giữ lại trong ruột, làm bệnh nặng hơn. Hãy ưu tiên bù nước, nghỉ ngơi, theo dõi sát, và đi khám nếu không cải thiện sau 1–2 ngày. Chẩn đoán đúng – điều trị đúng – mới là “cấp tốc” thực sự.
