Đau bụng đi ngoài nên dùng thuốc gì?
Chào bạn,
Đau bụng đi ngoài (tiêu chảy cấp) là tình trạng khá phổ biến, thường do nhiễm virus, vi khuẩn, rối loạn tiêu hóa hoặc ngộ độc thực phẩm. Trong nhiều trường hợp nhẹ, bạn có thể xử trí tại nhà bằng các thuốc không kê đơn — nhưng phải dùng đúng cách và biết khi nào cần dừng lại để đi khám. Tôi sẽ chia sẻ rõ hơn để bạn hiểu và dùng thuốc an toàn.
Nguyên nhân thường gặp gây đau bụng đi ngoài
– Nhiễm virus (như rotavirus, norovirus): hay gặp ở trẻ nhỏ và người lớn, thường tự khỏi sau 2–3 ngày.
– Nhiễm vi khuẩn hoặc ký sinh trùng: qua thực phẩm bẩn, nước không sạch — có thể gây tiêu chảy ra máu, sốt cao.
– Rối loạn tiêu hóa do ăn uống: ăn đồ lạ, quá nhiều dầu mỡ, cay nóng.
– Hội chứng ruột kích thích (IBS): tiêu chảy tái phát, kèm đầy bụng, đau quặn — không do tổn thương thực thể.
– Tác dụng phụ của thuốc: như kháng sinh, thuốc nhuận tràng.
Các thuốc thường dùng và cách sử dụng hợp lý
Dưới đây là những thuốc phổ biến, nhưng không phải ai cũng dùng được:
– Loperamid (Imodium): làm chậm nhu động ruột, giảm tần suất đi ngoài. Chỉ dùng trong tiêu chảy không có sốt, không ra máu, và không kéo dài quá 2 ngày.
– Racecadotril: giảm tiết dịch ở ruột, giúp hạn chế mất nước — an toàn hơn Loperamid ở trẻ em, nhưng vẫn cần theo dõi.
– Smecta: dạng bột, bao phủ niêm mạc ruột, hấp phụ độc tố. Không phải kháng sinh, có thể dùng cho trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai (theo hướng dẫn).
– Berberin: chiết xuất từ cây hoàng đằng, có tác dụng kháng khuẩn nhẹ và làm se niêm mạc. Tuy nhiên, không dùng cho phụ nữ có thai, trẻ sơ sinh hoặc người có nồng độ bilirubin cao.
– Pepto Bismol: chứa bismuth subsalicylate, giúp giảm tiêu chảy, buồn nôn, ợ chua — nhưng tránh dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi hoặc người dị ứng aspirin.
– Than hoạt tính: hấp phụ chất độc, nhưng không dùng cùng lúc với các thuốc khác (vì làm giảm hấp thu thuốc).
– Kẽm: đặc biệt quan trọng ở trẻ em — giúp rút ngắn thời gian tiêu chảy và phục hồi niêm mạc ruột.
– Diphenoxylate: thuốc kê đơn, kết hợp với atropin để giảm co thắt ruột — chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ.
Dấu hiệu cảnh báo: Khi nào cần đi khám ngay?
Bạn tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy nếu có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Tiêu chảy ra máu hoặc phân đen
– Sốt trên 38,5°C
– Đau bụng dữ dội, không giảm sau đi ngoài
– Dấu hiệu mất nước: khô miệng, tiểu ít, mệt lả, mắt trũng
– Tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày ở người lớn, hoặc trên 24 giờ ở trẻ nhỏ
– Nôn liên tục, không uống được nước
Trong những trường hợp này, tiêu chảy có thể do nhiễm khuẩn nặng (như Salmonella, Shigella, E. coli), viêm đại tràng, hoặc thậm chí là bệnh lý hệ thống — cần chẩn đoán và điều trị chuyên sâu.
Hướng dẫn chăm sóc tại nhà và phòng ngừa tái phát
– Bù nước và điện giải là ưu tiên số 1: Dùng Oresol pha đúng theo hướng dẫn (1 gói pha với đúng lượng nước ghi trên bao bì, dùng nước nguội, uống trong vòng 12 giờ). Không pha đặc hoặc loãng hơn — có thể gây rối loạn điện giải.
– Ăn nhẹ, dễ tiêu: cháo loãng, cơm trắng, chuối, khoai luộc. Tránh sữa, đồ dầu mỡ, cay nóng.
– Vệ sinh tay và thực phẩm: Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh; ăn chín, uống sôi.
– Không lạm dụng thuốc cầm tiêu chảy: Việc “cầm” tiêu chảy quá sớm có thể giữ vi khuẩn/độc tố trong ruột, khiến bệnh nặng hơn.
– Men vi sinh (probiotics): có thể hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột sau đợt tiêu chảy, nhưng nên chọn chủng đã được nghiên cứu (như Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii).
Đau bụng đi ngoài phần lớn là lành tính và tự khỏi, nhưng sai lầm trong xử trí ban đầu có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ em, người già hoặc người có bệnh nền. Thuốc không phải “cứ uống là khỏi” — mà phải phù hợp với nguyên nhân và tình trạng cụ thể. Nếu bạn không chắc chắn, hãy đi khám thay vì tự điều trị. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân vì tự dùng Loperamid khi bị lỵ amip, khiến độc tố ứ lại và suýt thủng ruột.
Hãy nhớ: Bù nước đúng cách quan trọng hơn uống thuốc. Và khi có dấu hiệu bất thường — đừng chần chừ, hãy tìm đến bác sĩ ngay.
