Chảy máu dạ dày – Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách xử trí

Chào bạn, tôi là bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa. Chảy máu dạ dày (hay còn gọi là xuất huyết tiêu hóa trên) là một cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, xảy ra khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương sâu đến mức làm vỡ mạch máu. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể đe dọa tính mạng.

Cần hiểu gì về chảy máu dạ dày?

Chảy máu dạ dày không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là biến chứng của nhiều tình trạng tổn thương ở dạ dày – tá tràng. Máu có thể rò rỉ chậm hoặc ồ ạt, tùy thuộc vào mức độ tổn thương mạch máu. Trong nhiều trường hợp, người bệnh chỉ nhận ra khi đã mất máu đáng kể, dẫn đến thiếu máu cấp hoặc sốc.

Nguyên nhân phổ biến gây chảy máu dạ dày

– Loét dạ dày – tá tràng: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Vết loét ăn sâu vào thành dạ dày có thể làm tổn thương các mạch máu dưới niêm mạc.
– Viêm dạ dày cấp hoặc mạn tính do NSAID: Các thuốc giảm đau kháng viêm không steroid (như ibuprofen, aspirin liều cao) làm suy yếu lớp bảo vệ niêm mạc, dễ gây xói mòn và xuất huyết.
– Nhiễm Helicobacter pylori (H. pylori): Vi khuẩn này phá hủy hàng rào nhầy bảo vệ dạ dày, tạo điều kiện cho acid tấn công niêm mạc.
– Vỡ tĩnh mạch thực quản do xơ gan: Mặc dù nguồn chảy máu không phải từ dạ dày, nhưng biểu hiện lâm sàng tương tự và thường bị nhầm lẫn.
– Ung thư dạ dày: Khối u ác tính có thể xâm lấn mạch máu, gây chảy máu âm ỉ hoặc ồ ạt.
– Chấn thương tâm lý nặng, stress kéo dài (loét stress): Gặp ở người bệnh nặng nằm ICU, sau bỏng lớn hoặc chấn thương sọ não.

Dấu hiệu cảnh báo chảy máu dạ dày

Bạn nên nghĩ ngay đến chảy máu dạ dày nếu xuất hiện một hoặc nhiều triệu chứng sau:
– Nôn ra máu tươi hoặc máu có màu nâu sẫm như “bã cà phê”
– Đi phân đen, mùi khắm đặc trưng (gọi là phân melena)
– Chóng mặt, mệt lả, da xanh tái, tim đập nhanh
– Huyết áp tụt, vã mồ hôi lạnh – dấu hiệu sốc mất máu
– Cảm giác đầy bụng, đau thượng vị dữ dội hoặc âm ỉ kéo dài

Lưu ý: Một số trường hợp chảy máu dạ dày diễn tiến âm thầm, chỉ biểu hiện qua thiếu máu mạn tính (mệt mỏi, khó thở khi gắng sức, xét nghiệm hemoglobin giảm).

Khi nào cần đi khám ngay?

Nếu bạn nôn ra máu, đi phân đen, hoặc có dấu hiệu mất máu cấp (tim nhanh, huyết áp thấp), hãy đến bệnh viện ngay lập tức. Đây là tình huống cấp cứu – mỗi phút trễ delay đều có thể ảnh hưởng đến tiên lượng sống còn.

Chẩn đoán chảy máu dạ dày như thế nào?

– Nội soi dạ dày – tá tràng cấp cứu: Là tiêu chuẩn vàng để xác định vị trí, nguyên nhân và can thiệp cầm máu ngay tại chỗ (kẹp, tiêm, đốt điện…).
– Xét nghiệm máu: Đánh giá mức độ thiếu máu (hemoglobin, hematocrit), chức năng gan thận, đông máu.
– Chụp CT hoặc angiography: Được cân nhắc khi nội soi không xác định được nguồn chảy máu hoặc nghi ngờ nguyên nhân ngoài dạ dày.

Điều trị chảy máu dạ dày ra sao?

Mục tiêu điều trị gồm: cầm máu, ổn định tuần hoàn, và xử lý nguyên nhân gốc.

– Hồi sức tích cực: Truyền dịch, truyền máu nếu mất máu nặng.
– Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm tiết acid mạnh, giúp vết loét lành nhanh và ngăn tái chảy máu.
– Nội soi can thiệp: Khoảng 90% trường hợp được kiểm soát chảy máu qua nội soi.
– Điều trị nguyên nhân: Diệt H. pylori, ngưng NSAID, điều trị ung thư nếu có.
– Phẫu thuật: Chỉ áp dụng khi các biện pháp nội khoa và nội soi thất bại.

Chảy máu dạ dày có thể phòng ngừa không?

Hoàn toàn có thể! Một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả:
– Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau NSAID; nếu bắt buộc, nên dùng kèm PPI theo chỉ định.
– Điều trị triệt để loét dạ dày và nhiễm H. pylori.
– Tránh rượu bia, thuốc lá – những yếu tố làm trầm trọng thêm tổn thương niêm mạc.
– Ăn uống điều độ, tránh thức ăn quá cay, chua, nóng.
– Không nhịn ăn kéo dài, đặc biệt ở người có tiền sử viêm loét dạ dày.

Chảy máu dạ dày tuy nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Nhiều bệnh nhân trong phòng khám của tôi đã chủ quan với các cơn đau dạ dày mạn tính, đến khi nôn ra máu mới nhập viện – lúc đó tổn thương đã rất nặng. Hãy lắng nghe cơ thể: nếu bạn có triệu chứng tiêu hóa dai dẳng, đừng chần chừ – hãy đi khám để loại trừ những biến chứng nghiêm trọng. Sức khỏe dạ dày không chờ đợi sự may mắn, mà cần sự chủ động từ bạn.