Cách giải ngộ độc thực ăn và dấu hiệu cần đi khám

“Sáng nay em ăn bún mua ở quán quen, đến trưa bắt đầu đau bụng, nôn và đi ngoài liên tục. Em sợ quá, không biết có cần đi viện ngay không, hay chỉ cần ở nhà nghỉ ngơi và uống nước? Em cũng nghe nhiều người mách uống nước chanh, trà gừng… nhưng không rõ có thật sự giúp được không.”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,
Ngộ độc thực phẩm nhẹ thường tự khỏi trong vài ngày, nhưng việc xử trí đúng tại nhà – đặc biệt là bù đủ nước và điện giải – là yếu tố then chốt giúp bạn hồi phục nhanh và tránh biến chứng. Tuy nhiên, một số dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm lại cần can thiệp y tế ngay lập tức. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn biết khi nào nên lo lắng và cách chăm sóc bản thân hiệu quả nhất.

Khi nào cần đến bệnh viện ngay?

Dù đa số trường hợp ngộ độc thực phẩm là nhẹ, bạn không nên chủ quan nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:

– Mất nước nghiêm trọng: khô miệng, mắt trũng, chóng mặt khi đứng dậy, tiểu ít hoặc không tiểu trong hơn 8 giờ.
– Nôn hoặc tiêu chảy kéo dài trên 24 giờ ở người lớn (trên 12 giờ ở trẻ nhỏ).
– Sốt cao ≥ 38,9°C, đặc biệt kèm theo ớn lạnh hoặc lừ đừ.
– Phân có máu, mủ hoặc màu đen – đây có thể là dấu hiệu tổn thương niêm mạc ruột.
– Đau bụng dữ dội, co cứng thành bụng – gợi ý viêm phúc mạc hoặc tắc ruột.
– Triệu chứng thần kinh: nhìn mờ, khó nuốt, yếu cơ, tê bì – có thể liên quan đến độc tố botulinum (hiếm nhưng nguy hiểm).
– Thuộc nhóm nguy cơ cao: trẻ dưới 5 tuổi, người trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai, hoặc người đang điều trị ung thư, HIV, đái tháo đường…

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân chủ quan vì “chỉ tiêu chảy nhẹ”, nhưng sau 2 ngày rơi vào tình trạng trụy mạch do mất nước nặng – điều hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu can thiệp sớm.

Bị ngộ độc thực phẩm nên uống gì (ngoài Oresol)?

Mục tiêu chính là bù nước + điện giải (natri, kali, clorua) – không chỉ đơn thuần là “uống nhiều nước”. Bạn có thể lựa chọn:

– Nước lọc: Uống từng ngụm nhỏ, đều đặn – tránh uống ừng ực vì dễ gây nôn.
– Nước dừa tươi: Giàu kali và ít đường, là lựa chọn tự nhiên rất tốt (ưu tiên nước dừa non, không pha thêm đường).
– Nước ép trái cây loãng (táo, cam): Pha 1 phần nước ép + 3–4 phần nước để giảm áp lực thẩm thấu lên ruột.
– Nước súp rau, nước cơm loãng: Cung cấp muối và một ít năng lượng, dễ hấp thu.
– Đồ uống thể thao (isotonic): Chỉ dùng trong ngắn hạn và chọn loại ít đường – nhiều sản phẩm hiện nay chứa quá nhiều đường, có thể làm tiêu chảy nặng hơn.

Lưu ý: Tránh cà phê, rượu, nước ngọt có gas – chúng làm mất nước và kích thích ruột.

Có nên tự gây nôn để “tống độc” ra ngoài?

Tuyệt đối không. Đây là quan niệm sai lầm phổ biến.

– Gây nôn không loại bỏ được độc tố đã hấp thu vào máu.
– Nguy cơ hít sặc dịch nôn vào phổi – có thể dẫn đến viêm phổi hít, thậm chí tử vong.
– Gây tổn thương thực quản, mất cân bằng điện giải (đặc biệt kali), và làm tình trạng mệt mỏi trầm trọng hơn.
– Với ngộ độc do hóa chất (dù hiếm trong thực phẩm), gây nôn có thể làm bỏng niêm mạc nghiêm trọng.

Trong y khoa, chỉ có bác sĩ mới quyết định có cần rửa dạ dày – và chỉ trong vòng 1–2 giờ đầu sau khi ăn, với điều kiện bệnh nhân tỉnh táo.

Có nên uống kháng sinh hoặc thuốc cầm tiêu chảy ngay?

Không nên tự ý dùng.

– Kháng sinh: Chỉ hiệu quả với một số vi khuẩn (như Salmonella, Campylobacter), nhưng vô ích với virus hoặc độc tố. Dùng bừa bãi làm tăng nguy cơ kháng thuốc và rối loạn hệ vi sinh đường ruột.
– Thuốc cầm tiêu chảy (loperamide, diphenoxylate): Ức chế nhu động ruột – ngăn cơ thể thải độc, có thể khiến vi khuẩn tồn lưu lâu hơn. Đặc biệt cấm dùng cho trẻ <12 tuổi và khi có sốt hoặc phân máu.

Trong đa số trường hợp nhẹ, để cơ thể tự “rửa ruột” là phản ứng có lợi. Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định y khoa rõ ràng.

Khi nào có thể ăn uống trở lại?

Ăn uống lại từ từ, từng bước – đừng vội vàng:

Khi nôn và tiêu chảy giảm rõ rệt (thường sau 12–24 giờ): Bắt đầu với cháo loãng, súp rau, bánh mì nướng, chuối chín, cơm trắng.
Tránh tuyệt đối trong 24–48 giờ đầu: Sữa, đồ chiên rán, cay nóng, caffeine, thực phẩm nhiều xơ (rau sống, đậu).
Khi ăn trở lại mà không thấy khó chịu sau 1–2 bữa, bạn có thể dần quay về chế độ ăn bình thường.

Mẹo nhỏ: Ăn nhiều bữa nhỏ (5–6 bữa/ngày) thay vì 3 bữa lớn – giúp dạ dày dễ thích nghi.

Trà gừng, nước chanh có giúp “giải độc”?

Chúng không giải độc, nhưng có thể hỗ trợ làm dịu triệu chứng:

– Trà gừng ấm: Gừng chứa gingerol – có tác dụng chống nôn và chống viêm nhẹ. Uống ấm, không quá đặc.
– Nước chanh pha loãng: Vị chua nhẹ có thể giảm cảm giác buồn nôn, nhưng tránh dùng khi đói hoặc nếu bạn có tiền sử viêm loét dạ dày – axit citric có thể kích ứng niêm mạc.

Nhấn mạnh: Đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thay thế việc bù nước và điện giải.

Ngộ độc thực phẩm nhẹ kéo dài bao lâu?

Thông thường, các triệu chứng sẽ thuyên giảm trong 12–48 giờ và hồi phục hoàn toàn trong 3–5 ngày, tùy vào:

– Loại tác nhân (virus thường khỏi nhanh hơn vi khuẩn).
– Lượng độc tố nạp vào.
– Sức đề kháng và tình trạng dinh dưỡng của bạn.

Nếu sau 3 ngày mà vẫn mệt, tiêu chảy không dứt, hoặc có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào nêu trên – hãy đi khám ngay.

Ngộ độc thực phẩm nhẹ thường lành tính, nhưng mất nước mới là mối nguy thực sự. Ưu tiên hàng đầu là bù đủ nước và điện giải, không tự ý dùng thuốc, và nhận biết sớm dấu hiệu nguy hiểm. Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc triệu chứng kéo dài, đừng chần chừ – hãy tìm đến cơ sở y tế để được đánh giá kịp thời.