Bị nấc cụt: Nguyên nhân, cách xử lý và khi nào cần đi khám?

Chào bạn, tôi là bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích rõ về hiện tượng bị nấc cụt, nguyên nhân phổ biến, cách xử lý tại nhà và những dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay.

Cần biết gì về hiện tượng nấc cụt?

Nấc cụt (hay còn gọi là nấc) là phản xạ co thắt đột ngột, không tự chủ của cơ hoành — cơ chính tham gia vào quá trình hô hấp — kết hợp với sự đóng bất ngờ của thanh môn (nắp thanh quản). Khi đó, luồng khí đang hít vào bị chặn lại đột ngột, tạo ra âm thanh “hic” đặc trưng.

Ở người khỏe mạnh, bị nấc cụt thường chỉ kéo dài vài giây đến vài phút và tự hết. Tuy nhiên, nếu nấc kéo dài hơn 48 giờ (gọi là nấc mạn tính), đây có thể là biểu hiện của rối loạn thần kinh, tiêu hóa hoặc thậm chí là vấn đề ở trung ương thần kinh.

Nguyên nhân phổ biến khiến bạn bị nấc cụt

– Ăn uống quá nhanh, quá no hoặc uống đồ có gas: Dạ dày căng giãn đột ngột có thể kích thích dây thần kinh phế vị, dẫn đến co thắt cơ hoành.
– Uống rượu bia hoặc đồ nóng: Rượu và nhiệt độ cao có thể gây kích ứng niêm mạc thực quản và dạ dày.
– Thay đổi cảm xúc đột ngột: Căng thẳng, lo âu, cười lớn hay khóc nức nở đều có thể làm rối loạn nhịp thở và kích hoạt nấc.
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Axit dạ dày trào lên kích thích thần kinh phế vị, gây nấc tái phát.
– Kích thích thần kinh hoành hoặc thần kinh phế vị: Do khối u, viêm nhiễm, phẫu thuật vùng bụng – ngực, hoặc tổn thương thần kinh trung ương (như đột quỵ, u não).
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc an thần, corticosteroid hay thuốc điều trị Parkinson có thể gây nấc kéo dài.

Dấu hiệu cho thấy nấc cụt không còn “vô hại”

Bạn nên đi khám nếu bị nấc cụt kèm theo:
– Kéo dài hơn 48 giờ hoặc tái phát nhiều lần trong tuần.
– Gây mệt mỏi, mất ngủ, sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Đi kèm buồn nôn, nôn, ợ chua, đau ngực hoặc khó nuốt.
– Xuất hiện sau chấn thương vùng cổ – ngực hoặc sau phẫu thuật.

Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp bệnh nhân bị nấc dai dẳng suốt 3 tuần, cuối cùng được chẩn đoán u trung thất chèn ép dây thần kinh hoành. Vì vậy, đừng xem nhẹ nếu nấc không tuân theo “quy luật thông thường”.

Cách xử lý nấc cụt tại nhà

Với cơn nấc ngắn (<5 phút), bạn có thể thử một số mẹo đơn giản dựa trên nguyên lý làm gián đoạn chu kỳ thần kinh gây nấc:

– Nín thở: Hít sâu rồi nín thở 10–15 giây, lặp lại 2–3 lần.
– Uống nước từng ngụm nhỏ liên tục: Giúp kích thích thần kinh phế vị.
– Ngậm một thìa đường hoặc chanh: Vị chua/ngọt mạnh có thể “đánh lạc hướng” hệ thần kinh.
– Hít vào túi giấy: Tăng nồng độ CO₂ trong máu, giúp thư giãn cơ hoành (lưu ý: không dùng nếu có bệnh tim/phổi).

Những phương pháp này hiệu quả với nấc do sinh lý, nhưng không thay thế chẩn đoán y khoa nếu nấc kéo dài.

Khi nào cần điều trị y tế?

Nếu nấc kéo dài >48 giờ, bác sĩ có thể:
– Khám lâm sàng, hỏi kỹ tiền sử bệnh lý và thuốc đang dùng.
– Chỉ định nội soi tiêu hóa nếu nghi ngờ trào ngược hoặc viêm dạ dày.
– Chụp CT ngực/bụng để loại trừ khối u chèn ép thần kinh.
– Trong một số trường hợp, có thể dùng thuốc như baclofen, gabapentin hoặc metoclopramide để ức chế phản xạ nấc.

Phòng ngừa nấc cụt tái phát

– Ăn chậm, nhai kỹ, tránh ăn quá no.
– Hạn chế rượu bia, đồ uống có gas và thức ăn cay nóng.
– Quản lý stress bằng thiền, yoga hoặc vận động nhẹ.
– Nếu bạn bị trào ngược dạ dày, hãy điều trị dứt điểm và tránh nằm ngay sau ăn.

Bị nấc cụt phần lớn là hiện tượng lành tính, nhưng nếu xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài, nó có thể phản ánh vấn đề tiềm ẩn trong hệ tiêu hóa, thần kinh hoặc nội tiết. Đừng chủ quan — hãy lắng nghe cơ thể và tìm đến bác sĩ khi cần. Như tôi vẫn nói với bệnh nhân: “Triệu chứng nhỏ đôi khi là tiếng nói đầu tiên của bệnh lớn.”