Bệnh kiết lỵ là gì và có nguy hiểm không?

Chào bạn,

Đúng như những gì bạn mô tả, bệnh kiết lỵ (hay còn gọi là lỵ) là tình trạng nhiễm trùng đường ruột gây tiêu chảy có máu và chất nhầy, thường do vi khuẩn Shigella hoặc amip Entamoeba histolytica. Đây là bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người già, nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến mất nước nặng, thủng ruột hoặc nhiễm trùng huyết.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí đúng khi nghi ngờ mắc kiết lỵ.

Nguyên nhân phổ biến gây bệnh kiết lỵ

Bệnh kiết lỵ hình thành chủ yếu do nhiễm trùng đường tiêu hóa, với hai tác nhân chính:

– Kiết lỵ do vi khuẩn (lỵ trực khuẩn): Gây ra bởi vi khuẩn Shigella, lây qua đường ăn uống – đặc biệt khi thực phẩm hoặc nước bị nhiễm phân của người bệnh.
– Kiết lỵ do amip (lỵ amip): Do ký sinh trùng Entamoeba histolytica, cũng lây qua đường phân – miệng, thường gặp ở vùng vệ sinh kém.

Ngoài ra, một số yếu tố làm tăng nguy cơ như:
– Vệ sinh tay kém, ăn rau sống chưa rửa kỹ, uống nước chưa đun sôi.
– Sống trong môi trường đông đúc, điều kiện vệ sinh kém (trại trẻ, khu nhà trọ chật hẹp…).
– Hệ miễn dịch suy giảm (người già, trẻ nhỏ, người nhiễm HIV).

Dấu hiệu nhận biết bệnh kiết lỵ

Triệu chứng điển hình giúp phân biệt kiết lỵ với tiêu chảy thông thường bao gồm:

– Đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân ít nhưng có máu tươi và chất nhầy.
– Đau quặn bụng dưới, cảm giác mót rặn (muốn đi cầu liên tục dù ruột đã rỗng).
– Sốt nhẹ đến sốt cao (thường gặp hơn trong lỵ trực khuẩn).
– Mệt mỏi, chán ăn, mất nước (khô môi, tiểu ít, da nhăn).

Lưu ý: Trẻ nhỏ có thể biểu hiện bằng quấy khóc, bỏ bú, li bì – đây là dấu hiệu nguy hiểm cần đưa đi khám ngay.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bạn nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:

– Phân có máu kéo dài trên 24 giờ.
– Sốt cao > 38.5°C kèm theo tiêu chảy.
– Dấu hiệu mất nước: khô miệng, mắt trũng, tiểu ít hoặc không tiểu trong 6–8 giờ.
– Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi hoặc người lớn tuổi có triệu chứng tương tự.
– Đau bụng dữ dội, nôn liên tục, không uống được nước.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp nhập viện muộn do nhầm tưởng “chỉ là tiêu chảy”, dẫn đến biến chứng nặng như giãn đại tràng nhiễm độc hoặc áp-xe gan (trong lỵ amip).

Cách điều trị và chăm sóc tại nhà

Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân:

– Lỵ trực khuẩn: Thường dùng kháng sinh đặc hiệu (như ciprofloxacin, azithromycin) theo chỉ định.
– Lỵ amip: Cần thuốc diệt amip (metronidazole hoặc tinidazole), đôi khi kết hợp thuốc hỗ trợ.

Tuy nhiên, không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chẩn đoán – vì có thể làm nặng thêm tình trạng hoặc che lấp triệu chứng.

Trong lúc chờ khám hoặc điều trị, bạn cần:

– Bù nước và điện giải: Dùng oresol pha đúng cách, chia nhỏ từng ngụm.
– Ăn nhẹ, dễ tiêu: Cháo loãng, súp, tránh sữa, đồ dầu mỡ hoặc thức ăn thô.
– Giữ vệ sinh nghiêm ngặt: Rửa tay trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh; xử lý phân an toàn.
– Theo dõi sát: Ghi lại số lần đi cầu, tính chất phân, thân nhiệt.

Phòng ngừa bệnh kiết lỵ như thế nào?

Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh, đặc biệt với các bệnh lây qua đường tiêu hóa:

– Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là trước khi chế biến thức ăn và sau khi đi vệ sinh.
– Ăn chín, uống sôi: Tránh rau sống, nước đá không rõ nguồn gốc.
– Xử lý phân an toàn, không dùng phân tươi làm phân bón.
– Cải thiện vệ sinh môi trường: Nhà tiêu hợp vệ sinh, nguồn nước sạch.

Ở những vùng có dịch, cần cảnh giác cao và hạn chế cho trẻ ăn hàng rong.

Bệnh kiết lỵ không chỉ là “tiêu chảy có máu” đơn thuần – đó là dấu hiệu của nhiễm trùng nghiêm trọng trong lòng ruột, có thể tiến triển nhanh nếu chủ quan. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng nguyên nhân sẽ giúp tránh biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ, đừng chần chừ – hãy đi khám càng sớm càng tốt.