Rát họng là dấu hiệu của bệnh gì và khi nào cần đi khám?

“Cổ họng tôi cứ rát rát như có lửa đốt, nuốt nước bọt cũng thấy xót. Tôi không biết đây chỉ là cảm lạnh thông thường hay dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng hơn. Liệu có cần phải đi khám ngay không, thưa bác sĩ?”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn,

Rát họng là một triệu chứng rất phổ biến, thường do niêm mạc họng bị kích ứng, viêm hoặc tổn thương. Trong đa số trường hợp, tình trạng này lành tính và tự hết trong vài ngày — đặc biệt nếu do virus gây cảm lạnh. Tuy nhiên, nếu kèm theo sốt cao, khó nuốt, đau kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, đó có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng vi khuẩn, trào ngược dạ dày – thực quản, hoặc thậm chí các vấn đề mạn tính ở họng – thanh quản.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận biết khi nào cần can thiệp y tế, và cách xử lý an toàn tại nhà.

Nguyên nhân phổ biến gây rát họng

– Nhiễm virus: Chiếm tới 80–90% các trường hợp rát họng cấp tính, thường đi kèm sổ mũi, ho khan, mệt mỏi — điển hình trong cảm cúm hoặc cảm lạnh.
– Nhiễm vi khuẩn (như liên cầu tan huyết nhóm A): Gây viêm họng strep, thường kèm sốt cao (>38,5°C), amidan sưng to có chấm mủ trắng, ít ho.
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Axit dạ dày trào lên kích thích niêm mạc họng, gây cảm giác rát, vướng, đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau ăn.
– Kích ứng môi trường: Hít phải khói bụi, hóa chất, không khí khô lạnh hoặc nói quá nhiều cũng làm họng bị rát.
– Viêm họng mạn tính hoặc dị ứng: Thường xảy ra ở người sống trong vùng ô nhiễm, hút thuốc, hoặc có cơ địa dị ứng đường hô hấp.

Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay

– Đau rát họng kéo dài trên 7–10 ngày mà không cải thiện.
– Sốt cao liên tục, nổi hạch cổ to, khó há miệng hoặc nuốt nước bọt.
– Khó thở, khàn tiếng kéo dài >2 tuần, hoặc có máu trong đờm.
– Cảm giác vướng nghẹn ở cổ, nuốt vướng ngày càng nặng — đây có thể là dấu hiệu tổn thương sâu hơn ở thanh – hạ họng.
– Triệu chứng xuất hiện sau khi tiếp xúc với người mắc bệnh truyền nhiễm (ví dụ: bạch hầu, COVID-19).

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan với cơn rát họng kéo dài, đến khi nội soi mới phát hiện viêm loét thực quản do trào ngược nặng hoặc tổn thương tiền ung thư ở họng.

Cách giảm rát họng an toàn và hiệu quả tại nhà

– Súc họng bằng nước muối ấm (½ thìa cà phê muối pha trong 200ml nước ấm) 2–3 lần/ngày giúp sát khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc.
– Uống đủ nước ấm, tránh đồ lạnh, cay nóng hoặc có cồn — những thứ làm niêm mạc họng tổn thương thêm.
– Dùng máy tạo ẩm nếu sống trong môi trường khô, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi dùng điều hòa thường xuyên.
– Hạn chế nói nhiều, giữ giọng và tránh hút thuốc (kể cả hút thụ động).
– Không tự ý dùng kháng sinh: Chỉ dùng khi có chẩn đoán xác định nhiễm khuẩn từ bác sĩ.

Phòng ngừa rát họng tái phát thế nào?

– Tăng cường sức đề kháng: Ăn đủ chất, ngủ đủ giấc, bổ sung vitamin C và kẽm từ thực phẩm.
– Vệ sinh mũi họng hàng ngày, đặc biệt trong mùa dịch hoặc khi làm việc trong môi trường ô nhiễm.
– Điều trị dứt điểm trào ngược dạ dày nếu bạn thường xuyên ợ chua, ợ nóng hoặc cảm giác đắng miệng buổi sáng.
– Tiêm phòng đầy đủ (cúm, phế cầu…) để giảm nguy cơ viêm họng do nhiễm trùng hô hấp.

Rát họng tuy thường lành tính, nhưng lại là “cửa sổ” phản ánh nhiều vấn đề tiềm ẩn — từ đơn giản như cảm lạnh đến phức tạp như trào ngược hay tổn thương thanh quản. Nếu triệu chứng kéo dài hơn một tuần, kèm theo dấu hiệu bất thường, bạn nên đi khám chuyên khoa Tai – Mũi – Họng để được nội soi và đánh giá chính xác. Đừng đợi đến khi “quá muộn” mới tìm nguyên nhân — vì đôi khi, sự chủ quan lại khiến bệnh nhẹ trở thành mạn tính.