Rát cổ họng là dấu hiệu của bệnh gì và khi nào cần đi khám?
Chào bạn! Cảm giác rát cổ họng thường xuất phát từ tình trạng niêm mạc họng bị kích ứng hoặc viêm nhẹ. Trong đa số trường hợp, đây là phản ứng tạm thời do môi trường, thói quen sinh hoạt hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc đi kèm các triệu chứng khác, đó có thể là dấu hiệu của vấn đề sức khỏe cần can thiệp y tế.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí phù hợp để bạn chủ động chăm sóc sức khỏe của mình.
Nguyên nhân phổ biến gây rát cổ họng
– Viêm họng do virus hoặc vi khuẩn: Đây là nguyên nhân thường gặp nhất, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc khi tiếp xúc với người bệnh. Virus (như rhinovirus, coronavirus) chiếm tới 80–90% trường hợp.
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Axit từ dạ dày trào lên kích thích niêm mạc họng, gây cảm giác rát, vướng, đôi khi kèm ợ chua hoặc đắng miệng — dù bạn có thể không nhận ra mình bị trào ngược.
– Không khí khô hoặc ô nhiễm: Thời tiết hanh khô, điều hòa, khói bụi, khói thuốc lá… đều làm mất độ ẩm tự nhiên của họng, dẫn đến khô rát và ngứa.
– Dị ứng: Phấn hoa, lông thú cưng, nấm mốc có thể gây viêm niêm mạc họng gián tiếp qua phản ứng miễn dịch, thường đi kèm hắt hơi, ngạt mũi.
– Lạm dụng giọng nói hoặc hít phải chất kích thích: Hét to, nói nhiều liên tục, hoặc tiếp xúc với hóa chất bay hơi cũng dễ gây tổn thương niêm mạc họng.
Dấu hiệu cảnh báo nên đi khám bác sĩ
– Rát họng kéo dài trên 7–10 ngày mà không cải thiện dù đã nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà.
– Đau tăng dần, nuốt đau lan lên tai, kèm sốt cao (>38,5°C), sưng hạch cổ.
– Khó thở, khàn tiếng kéo dài >2 tuần, hoặc cảm giác vướng nghẹn khi nuốt.
– Ho ra máu, sụt cân không rõ nguyên nhân, hoặc tiền sử hút thuốc lâu năm.
– Triệu chứng xuất hiện ban đêm, ảnh hưởng giấc ngủ, hoặc tái phát nhiều lần trong năm.
Những dấu hiệu này có thể gợi ý viêm họng do vi khuẩn (như liên cầu tan huyết nhóm A), viêm amidan mạn tính, trào ngược nặng, hoặc thậm chí tổn thương thực thể cần đánh giá chuyên sâu.
Cách giảm rát cổ họng và phòng ngừa tái phát
– Giữ ẩm đường thở: Uống đủ nước (2–2,5 lít/ngày), dùng máy tạo ẩm nếu ở môi trường điều hòa hoặc khí hậu khô.
– Súc họng bằng nước muối sinh lý ấm 2–3 lần/ngày giúp làm sạch và dịu niêm mạc.
– Tránh chất kích thích: Không hút thuốc, hạn chế rượu bia, cà phê, đồ cay nóng — đặc biệt nếu nghi ngờ trào ngược.
– Nâng đầu khi ngủ (nếu có biểu hiện trào ngược) và không ăn trong vòng 3 giờ trước khi nằm.
– Hạn chế lạm dụng giọng: Nói vừa đủ, tránh la hét; nếu nghề nghiệp đòi hỏi nói nhiều, nên tập kỹ thuật lấy hơi đúng.
Lưu ý: Không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định. Đa số viêm họng do virus sẽ tự khỏi trong 5–7 ngày.
Khi nào cần xét nghiệm hoặc nội soi?
Trong phòng khám, tôi thường chỉ định nội soi họng – thanh quản hoặc test nhanh liên cầu nếu nghi ngờ viêm họng do vi khuẩn. Với những trường hợp rát họng mạn tính (>3 tuần), không đáp ứng điều trị thông thường, tôi sẽ xem xét trào ngược im lặng (silent reflux) hoặc các nguyên nhân ít gặp hơn như viêm mũi xoang sau, u lành/tổn thương niêm mạc.
Rát cổ họng tuy thường lành tính nhưng có thể là “tiếng nói” của cơ thể khi niêm mạc họng đang bị tấn công — từ virus, axit dạ dày đến môi trường độc hại. Nếu triệu chứng chỉ thoáng qua và không kèm dấu hiệu bất thường, bạn hoàn toàn có thể tự chăm sóc tại nhà. Nhưng nếu kéo dài, tái diễn hoặc ảnh hưởng đến sinh hoạt, đừng chần chừ đi khám. Chẩn đoán sớm giúp loại trừ bệnh lý tiềm ẩn và tránh biến chứng không đáng có.
