Nhiệt miệng do đâu?
Chào bạn! Tôi hiểu cảm giác khó chịu khi bị nhiệt miệng – nó không chỉ gây đau rát mà còn ảnh hưởng đến ăn uống, giao tiếp và sinh hoạt hàng ngày. Nhiệt miệng (hay còn gọi là loét áp-tơ) thường không nguy hiểm nhưng rất dễ tái phát, và nguyên nhân chính thường liên quan đến rối loạn miễn dịch cục bộ tại niêm mạc miệng, chứ không đơn thuần là “nóng trong” như nhiều người vẫn nghĩ.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về các yếu tố thực sự đứng sau tình trạng này, dấu hiệu cần lưu ý, và cách bạn có thể chủ động giảm triệu chứng cũng như phòng ngừa tái phát.
Nguyên nhân phổ biến gây nhiệt miệng
– Rối loạn miễn dịch tại chỗ: Đây là nguyên nhân cốt lõi. Hệ miễn dịch đôi khi phản ứng quá mức với các tác nhân vô hại trong khoang miệng, dẫn đến viêm loét tự miễn nhẹ – gọi là loét áp-tơ (aphthous ulcer).
– Chấn thương niêm mạc: Cắn trúng má/lưỡi, đánh răng quá mạnh, hoặc đeo khí cụ nha khoa (như mắc cài, hàm duy trì) có thể tạo điều kiện cho vết loét hình thành.
– Thiếu vi chất dinh dưỡng: Thiếu vitamin B12, sắt, kẽm hoặc axit folic làm suy giảm khả năng tái tạo niêm mạc, khiến miệng dễ tổn thương.
– Căng thẳng, mất ngủ kéo dài: Stress làm thay đổi nội tiết và ức chế miễn dịch, gián tiếp kích hoạt các đợt nhiệt miệng.
– Rối loạn nội tiết: Nhiều phụ nữ nhận thấy nhiệt miệng xuất hiện theo chu kỳ kinh nguyệt, liên quan đến biến động hormone estrogen và progesterone.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám
– Vết loét lớn (>1 cm), sâu, lâu lành (>2 tuần) hoặc để lại sẹo.
– Loét xuất hiện ở cả vùng da ngoài (mắt, sinh dục) kèm sốt – có thể gợi ý hội chứng Behçet.
– Nhiệt miệng tái phát liên tục (>3 lần/năm) ảnh hưởng đến chất lượng sống.
– Kèm theo sụt cân, mệt mỏi, tiêu chảy mãn tính – cần loại trừ bệnh lý toàn thân như Crohn, lupus hay HIV.
Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít bệnh nhân chủ quan cho rằng “chỉ là nhiệt miệng thông thường”, nhưng hóa ra lại là biểu hiện sớm của rối loạn miễn dịch hoặc thiếu máu do thiếu sắt.
Cách giảm đau và hỗ trợ vết loét mau lành
– Súc miệng nước muối sinh lý hoặc dung dịch chứa chlorhexidine 2–3 lần/ngày để sát khuẩn nhẹ và tạo môi trường sạch cho niêm mạc phục hồi.
– Tránh thức ăn cay, chua, cứng hoặc quá nóng – chúng làm kích thích vết loét và kéo dài thời gian lành.
– Bổ sung vitamin nhóm B, kẽm và sắt nếu nghi ngờ thiếu hụt (nên xét nghiệm trước khi bổ sung liều cao).
– Dùng gel bôi tại chỗ chứa lidocaine hoặc corticosteroid nhẹ (như triamcinolone acetonide) để giảm viêm và đau – nhưng chỉ dùng ngắn ngày và theo hướng dẫn.
Lưu ý: Không nên đắp mật ong, tỏi, hay chanh trực tiếp lên vết loét – những mẹo dân gian này có thể gây bỏng niêm mạc và làm nặng thêm tổn thương.
Phòng ngừa nhiệt miệng tái phát thế nào?
– Giữ vệ sinh răng miệng đều đặn, dùng bàn chải lông mềm và kem đánh răng không chứa sodium lauryl sulfate (SLS) – một chất tẩy rửa có thể kích ứng niêm mạc ở người nhạy cảm.
– Quản lý stress: Ngủ đủ 7–8 tiếng, tập thở sâu, thiền hoặc vận động nhẹ nhàng giúp ổn định hệ miễn dịch.
– Ăn uống cân bằng: Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, thịt nạc, trứng, đậu – nguồn cung cấp vi chất thiết yếu cho niêm mạc khỏe mạnh.
– Ghi nhật ký nhiệt miệng: Ghi lại thời điểm xuất hiện, chế độ ăn, căng thẳng… để nhận diện yếu tố khởi phát cá nhân.
Nhiệt miệng phần lớn là lành tính, nhưng không phải do “nóng trong” như quan niệm dân gian, mà thường bắt nguồn từ rối loạn miễn dịch cục bộ kết hợp với yếu tố kích thích tại chỗ hoặc thiếu vi chất. Nếu bạn bị nhiệt miệng thường xuyên hoặc vết loét bất thường, đừng chủ quan – hãy đi khám để loại trừ nguyên nhân tiềm ẩn và được tư vấn điều trị phù hợp. Trong đa số trường hợp, chỉ cần điều chỉnh lối sống và chăm sóc đúng cách, tình trạng này hoàn toàn có thể kiểm soát tốt.
