Lưỡi bị rát là dấu hiệu của bệnh gì? Có nguy hiểm không?
Chào bạn,
Lưỡi bị rát là tình trạng khá phổ biến và thường không nguy hiểm, nhưng lại gây khó chịu rõ rệt trong sinh hoạt hàng ngày. Nguyên nhân có thể đơn giản như bỏng do thức ăn nóng, cắn trúng lưỡi, hoặc do dị ứng — nhưng đôi khi lại là biểu hiện của các vấn đề sâu xa hơn như thiếu vitamin, nhiễm nấm, viêm dây thần kinh lưỡi, hay thậm chí là tổn thương tiền ung thư.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ chi tiết những nguyên nhân thường gặp, dấu hiệu cảnh báo cần đi khám, cùng cách xử trí và phòng ngừa hiệu quả dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm của tôi.
Nguyên nhân khiến lưỡi bị rát
Cảm giác rát ở lưỡi có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:
– Tổn thương cơ học hoặc nhiệt: Ăn đồ quá nóng, cắn trúng lưỡi, hoặc dùng bàn chải đánh răng quá mạnh.
– Viêm lưỡi do nhiễm trùng: Nhiễm nấm Candida (tưa lưỡi), virus herpes, hoặc vi khuẩn.
– Thiếu hụt vi chất: Thiếu vitamin B12, sắt, axit folic – thường đi kèm với lưỡi đỏ, nhẵn và đau rát.
– Hội chứng lưỡi cháy (burning mouth syndrome): Cảm giác rát bỏng kéo dài mà không có tổn thương rõ rệt, thường liên quan đến rối loạn thần kinh cảm giác hoặc thay đổi nội tiết (gặp nhiều ở phụ nữ tiền mãn kinh).
– Dị ứng hoặc kích ứng: Do kem đánh răng chứa sodium lauryl sulfate, nước súc miệng có cồn, thực phẩm chua/cay, hoặc thuốc lá.
– Bệnh lý toàn thân: Đái tháo đường, trào ngược dạ dày – thực quản, hoặc bệnh tự miễn như lupus, lichen phẳng.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Không phải lúc nào lưỡi rát cũng vô hại. Bạn cần thăm khám nếu xuất hiện các biểu hiện sau:
– Cảm giác rát kéo dài trên 1–2 tuần mà không rõ nguyên nhân.
– Lưỡi sưng, loét, có mảng trắng/đỏ dai dẳng, không đáp ứng với điều trị thông thường.
– Khó nuốt, mất vị giác, tê lưỡi hoặc lan sang môi, má.
– Kèm theo sụt cân không rõ nguyên nhân, sốt kéo dài, hoặc mệt mỏi toàn thân.
– Có tiền sử hút thuốc, uống rượu nhiều — yếu tố nguy cơ của tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư khoang miệng.
Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít bệnh nhân chủ quan với triệu chứng “chỉ rát lưỡi”, đến khi phát hiện là tổn thương lichen phẳng hoặc thậm chí ung thư giai đoạn sớm thì việc điều trị đã phức tạp hơn nhiều.
Cách giảm rát lưỡi tại nhà và phòng ngừa tái phát
Nếu nguyên nhân nhẹ, bạn có thể cải thiện đáng kể bằng các biện pháp sau:
– Súc miệng nước muối sinh lý ấm 2–3 lần/ngày để sát khuẩn nhẹ và làm dịu niêm mạc.
– Tránh thực phẩm kích thích: Đồ cay, chua, nóng, rượu bia, cà phê.
– Đổi kem đánh răng không chứa SLS (sodium lauryl sulfate) – thành phần này có thể gây khô và kích ứng niêm mạc miệng.
– Uống đủ nước, bổ sung rau xanh, trái cây giàu vitamin B và C.
– Kiểm soát trào ngược dạ dày nếu bạn thường ợ chua, đắng miệng vào buổi sáng.
– Không tự ý dùng kháng sinh hay thuốc bôi miệng nếu chưa rõ nguyên nhân — có thể làm nặng thêm tình trạng nấm hoặc dị ứng.
Khi nào cần làm xét nghiệm hoặc nội soi?
Nếu triệu chứng không thuyên giảm sau 10–14 ngày chăm sóc tại nhà, bác sĩ có thể chỉ định:
– Xét nghiệm máu: Đánh giá thiếu máu, thiếu sắt, vitamin B12, chức năng tuyến giáp.
– Soi tươi dịch miệng: Phát hiện nấm Candida.
– Sinh thiết niêm mạc lưỡi: Nếu nghi ngờ tổn thương bất thường (mảng trắng không cạo được, loét lâu lành).
– Nội soi tiêu hóa: Khi nghi ngờ trào ngược là nguyên nhân gián tiếp gây kích ứng lưỡi.
Lưỡi bị rát tuy thường lành tính, nhưng lại là “cửa sổ” phản ánh nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn — từ dinh dưỡng, nhiễm trùng đến rối loạn thần kinh hoặc bệnh lý toàn thân. Thay vì chỉ tập trung “làm dịu triệu chứng”, bạn nên tìm đúng gốc rễ để điều trị triệt để. Nếu tình trạng kéo dài, đừng chần chừ — một lần khám chuyên khoa Răng Hàm Mặt hoặc Nội tổng quát có thể giúp bạn yên tâm hoặc can thiệp kịp thời.
