Ho khan là gì và khi nào cần đi khám bác sĩ?

Chào bạn! Ho khan – tức là cơn ho không kèm theo đờm – thường là phản xạ tự nhiên của cơ thể để làm sạch đường thở khi có kích thích. Trong đa số trường hợp, đây chỉ là triệu chứng tạm thời sau cảm lạnh hoặc do môi trường khô hanh. Tuy nhiên, nếu kéo dài quá 2–3 tuần hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường, ho khan có thể là biểu hiện của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn cần được đánh giá y khoa.

Nguyên nhân phổ biến gây ho khan

Ho khan tuy không có đờm nhưng lại có rất nhiều nguyên nhân, từ lành tính đến mạn tính. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường gặp các tình huống sau:

– Nhiễm virus đường hô hấp: Cảm lạnh, cúm hay thậm chí hậu COVID-19 thường để lại cơn ho khan kéo dài do niêm mạc họng và phế quản vẫn đang hồi phục.
– Dị ứng hoặc kích ứng môi trường: Phấn hoa, bụi mịn, khói thuốc, hoặc không khí quá khô có thể gây ngứa họng và ho liên tục.
– Hen suyễn: Một dạng hen “không điển hình” – gọi là hen ho – thường chỉ biểu hiện duy nhất bằng cơn ho khan, đặc biệt về đêm hoặc khi vận động.
– Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD): Axit trào lên kích thích vùng hầu họng, gây ho khan mạn tính, đôi khi không kèm ợ nóng rõ rệt.
– Viêm mũi xoang mạn tính với chảy dịch sau: Dịch nhầy từ xoang chảy xuống thành sau họng, tạo cảm giác vướng và kích thích ho.
– Tác dụng phụ của thuốc: Đặc biệt là nhóm thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) dùng điều trị tăng huyết áp – có thể gây ho khan dai dẳng ở khoảng 10–15% người dùng.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám

Không phải lúc nào ho khan cũng vô hại. Trong phòng khám, tôi luôn khuyên bệnh nhân lưu ý nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:

– Ho kéo dài trên 3 tuần mà không cải thiện.
– Khó thở, thở khò khè hoặc cảm giác thắt ngực khi ho.
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài, hoặc sốt nhẹ dai dẳng.
– Ho kèm khàn tiếng kéo dài hoặc nuốt vướng – có thể gợi ý tổn thương thanh quản hoặc khối u chèn ép.
– Ho ra máu, dù chỉ vài sợi tơ hồng – đây là dấu hiệu đỏ cần can thiệp ngay.

Cách giảm ho khan và phòng ngừa tái phát

Với những cơn ho khan thông thường, bạn có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà – nhưng cần kết hợp đúng cách và kiên trì:

– Giữ ẩm đường thở: Uống đủ nước ấm, dùng máy tạo ẩm trong phòng ngủ, đặc biệt vào mùa đông hoặc khi dùng điều hòa.
– Mật ong nguyên chất: Mỗi tối trước khi ngủ, pha 1–2 thìa mật ong với nước ấm hoặc chanh – vừa làm dịu họng, vừa ức chế phản xạ ho. (Lưu ý: không dùng cho trẻ dưới 1 tuổi.)
– Tránh chất kích ứng: Hạn chế khói thuốc, mùi hóa chất mạnh, và không gian nhiều bụi.
– Điều chỉnh tư thế ngủ: Nếu nghi ngờ trào ngược, hãy kê cao đầu khi ngủ và tránh ăn sát giờ đi nằm.
– Không lạm dụng thuốc giảm ho: Thuốc ức chế ho chỉ nên dùng ngắn ngày và khi ho ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt. Việc “dập” cơn ho mà không xử lý nguyên nhân có thể làm bệnh âm ỉ tiến triển.

Ho khan tưởng chừng đơn giản, nhưng lại là “cửa sổ” phản ánh nhiều vấn đề tiềm ẩn – từ dị ứng, hen, trào ngược, đến tác dụng phụ thuốc hoặc thậm chí bệnh lý phổi mạn tính. Nếu cơn ho kéo dài, tái đi tái lại, hoặc ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày, bạn đừng chần chừ – hãy đi khám để tìm đúng gốc rễ. Chẩn đoán sớm không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn tránh được những biến chứng không đáng có.