Giải phẫu mũi gồm những phần nào và có chức năng gì?
Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất hợp lý — hiểu rõ giải phẫu mũi không chỉ giúp bạn nhận diện nguyên nhân các triệu chứng như nghẹt mũi, đau xoang hay chảy dịch, mà còn hỗ trợ việc chăm sóc sức khỏe hô hấp đúng cách. Về cơ bản, mũi không chỉ là một bộ phận thẩm mỹ mà còn là “cửa ngõ” quan trọng của hệ hô hấp, với cấu trúc phức tạp nhưng tinh vi.
Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ chi tiết để bạn hình dung rõ hơn về cấu tạo và vai trò của từng thành phần trong mũi.
Cấu trúc chính của giải phẫu mũi
Mũi được chia thành hai phần: mũi ngoài (phần nhìn thấy) và khoang mũi (phần bên trong). Mỗi phần đảm nhiệm những chức năng riêng, nhưng phối hợp nhịp nhàng để thực hiện ba nhiệm vụ chính: dẫn khí, làm ấm – làm ẩm không khí, và bảo vệ đường thở.
– Mũi ngoài: Được tạo bởi xương (xương mũi, mảnh trán của xương hàm trên) và sụn (sụn cánh mũi, sụn vách ngăn). Lớp da phủ ngoài chứa nhiều tuyến bã và lỗ chân lông, dễ viêm nếu bị tổn thương hoặc nhiễm trùng.
– Khoang mũi: Là một khoang rỗng được chia đôi bởi vách ngăn mũi, mỗi bên có ba cuốn mũi (cuốn mũi dưới, giữa, trên) tạo thành các khe mũi — nơi dẫn lưu dịch từ các xoang.
– Niêm mạc mũi: Lớp mô mềm phủ toàn bộ khoang mũi, giàu mạch máu và tuyến nhầy, giúp giữ ẩm, lọc bụi và vi khuẩn.
– Xoang cạnh mũi: Gồm 4 nhóm (hàm, trán, sàng, bướm), thông với khoang mũi qua các lỗ nhỏ, tham gia vào việc làm nhẹ đầu, cộng hưởng giọng nói và điều hòa không khí hít vào.
Chức năng sinh lý quan trọng của mũi
Nhiều người nghĩ mũi chỉ để… thở, nhưng thực tế, nó là một “trạm xử lý không khí” cực kỳ hiệu quả:
– Lọc sạch không khí: Lông mũi và chất nhầy bắt giữ bụi, phấn hoa, vi sinh vật trước khi chúng vào phổi.
– Điều hòa nhiệt – ẩm: Niêm mạc mũi làm ấm không khí lạnh và tăng độ ẩm cho luồng khí khô, giúp phổi không bị kích ứng.
– Khứu giác: Vùng niêm mạc ở cuống mũi trên chứa tế bào thần kinh khứu giác — nơi tiếp nhận mùi và truyền tín hiệu lên não.
– Bảo vệ: Phản xạ hắt hơi, tiết dịch giúp tống xuất dị vật hoặc tác nhân gây hại ra ngoài.
Những bất thường giải phẫu mũi thường gặp
Trong phòng khám, tôi gặp rất nhiều trường hợp có triệu chứng dai dẳng do dị hình cấu trúc mũi, chẳng hạn:
– Vách ngăn mũi lệch: Có thể bẩm sinh hoặc do chấn thương, gây nghẹt một hoặc hai bên mũi, dễ dẫn đến viêm xoang tái phát.
– Cuốn mũi phì đại: Do dị ứng hoặc viêm mạn tính, làm thu hẹp khe mũi, cản trở lưu thông khí và dịch xoang.
– Polyp mũi: Khối u lành tính phát triển từ niêm mạc, thường đi kèm hen suyễn hoặc viêm xoang mạn.
– Dị tật bẩm sinh: Như hẹp lỗ mũi sau, teo khoang mũi — hiếm nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến hô hấp ở trẻ sơ sinh.
Khi nào cần thăm khám chuyên sâu về giải phẫu mũi?
Bạn nên đi khám tai – mũi – họng nếu có các dấu hiệu sau:
– Nghẹt mũi kéo dài hơn 2 tuần, không đáp ứng với thuốc thông thường.
– Chảy mũi một bên, có mùi hôi hoặc lẫn máu.
– Mất khứu giác đột ngột hoặc giảm dần theo thời gian.
– Đau mặt, nhức đầu vùng trán/gò má kèm sốt — gợi ý viêm xoang.
– Thở bằng miệng thường xuyên, đặc biệt ở trẻ em, có thể ảnh hưởng đến phát triển khuôn mặt và giấc ngủ.
Bác sĩ có thể dùng nội soi mũi hoặc chụp CT xoang để đánh giá chính xác cấu trúc bên trong — điều rất khó nhận biết qua quan sát bên ngoài.
Hiểu giải phẫu mũi giúp bạn nhận ra rằng những triệu chứng tưởng “nhỏ” như nghẹt mũi hay chảy nước trong có thể là dấu hiệu của rối loạn cấu trúc hoặc viêm nhiễm mạn tính. Đừng chủ quan nếu tình trạng kéo dài — can thiệp sớm không chỉ cải thiện chất lượng thở mà còn ngăn ngừa biến chứng như viêm xoang, polyp hay thậm chí ảnh hưởng đến giấc ngủ và tim mạch.
Nếu bạn nghi ngờ mình có bất thường về cấu trúc mũi, hãy tìm đến chuyên gia tai – mũi – họng để được đánh giá toàn diện. Một chiếc mũi khỏe mạnh chính là nền tảng cho cả hệ hô hấp vận hành trơn tru!
